انواع نخ و کاربردهای آن

انواع نخ و کاربردهای آن ، نخ یک مادۀ اولیه اصلی برای شکل دادن به لباس و به هم چسباندن بخش های مختلف یک لباس با ایجاد درز است. انواع نخ برای طراحان لباس، خیاط ها، تولیدکنندگان پوشاک صنعتی و خانه های مد، نخ خیاطی کالای بسیار مهمی است. این نوع نخ هم کاربردی است و هم عملکرد زیبایی شناختی دارد. هنگامی که از آن برای دوختن درز استفاده می کنیم، نقش کاربردی خود را ایفا می کند و هنگامی که از آن برای اهداف تزئینی مانند گلدوزی یا اکسسوری ها استفاده می کنیم، ویژگی های زیبایی شناختی خود را به نمایش می گذارد.علاوه بر این، در صنایع خودروسازی برای ساخت صندلی خودرو، کیسه هوا، کمربند ایمنی و طراحی داخلی خودرو نیز از نخ استفاده می شود. نخ در صنایع کفش و صنایع گلدوزی نیز کاربرد زیادی دارد.
از آنجایی که نخ خیاطی انواع و مصارف مختلفی دارد، باید قبل از خرید و استفاده از آن شناخت درستی از این ماده اولیه مهم داشته باشیم. پس در این مقاله با آموزشگاه هنری تصویرگران پویااندیش همراه شوید تا با انواع و کاربردهای نخ خیاطی آشنا شویم.

برای آشنایی بیشتر با خیاطی بامتد مولر مقاله زیر راحتما مطالعه نمایید.

نخ خیاطی چیست؟

نخ خیاطی ابزاری است که با محکم کردن درزها، عملکرد صحیح یک لباس یا هر محصول پوشیدنی دیگری را تضمین می کند. نوع خاصی از نخ وجود دارد که برای خیاطی استفاده می شود اما برای بافندگی یا سایر کاربردهای نخ استفاده نمی شود. نخ خیاطی را می توان از الیاف یکدست یا رشته هایی که با پیچاندن به دور هم ساخته شده است، به دست آورد. معمولا دو یا چند رشته را به هم می پیچند تا یک نخ محکم تر بسازند. گاهی اوقات از نخ های تک فیلامنت (تک رشته ای) نیز استفاده می شود. برای ساخت نخ های خیاطی می توان از الیاف طبیعی یا مصنوعی یا ترکیبی از آنها استفاده کرد که البته هر کدام کاربرد متفاوتی دارد.
مثلا اگر قصدمان محکم بستن درزهای لباس و رودوزی پارچه باشد ، نخ های تابیده شده عالی هستند که می توانند درزهایی با کیفیت فوق العاده ایجاد کنند. برای درزهای در هم قفل شونده یا دوخت های پوششی، نخ‌های رشته‌ای حجیم و پیوسته عالی هستند. لباس‌ های جین با کیفیت بالا، نخ‌ های تابیده شده با الیاف طبیعی و مصنوعی برای بستن درزها عالی هستند. برای دستیابی به استحکام کامل درز برای کالاهای چرمی نیز، استفاده از نخ های رشته ای پیوسته عالی است.

انواع نخ و کاربردهای آن در خیاطی

بیش از 90 درصد نخ های خیاطی برای مصارف صنعتی و تجاری تولید می شوند. امروزه تولید کنندگان نخ هایی در چندین دسته با توجه به مصارف نهایی با انواع رنگ ها و با کیفیت بهتر تولید می کنند. انواع مختلفی از نخ های خیاطی موجود است اما سه نوع اصلی بر اساس موارد زیر دسته بندی می شوند:

1. زیرلایه
2. نحوه ساخت
3. پولیش نهایی
   طبقه بندی نخ های دوخت بر اساس زیرلایه
   با توجه به بستر یا زیرلایه، نخ ها را می توان به دو دسته اصلی طبقه بندی کرد: طبیعی و مصنوعی.

• نخ طبیعی
  این نخ ها به مقدار کم در حوزه های صنعتی استفاده می شوند. این نخ می تواند از جنس پنبه، ابریشم، پشم، کتان و غیره ساخته شود.
• نخ پنبه ای
  نخ پنبه ای پرمصرف ترین نخ خیاطی طبیعی است و برای دوخت و دوزهای اولیه ایده آل است. این نوع نخ قابلیت دوخت بهتری دارد و کمتر گره می خورد. هنگامی که چرخ خیاطی برای مدت طولانی کار می کند سوزن گرما تولید می کند که این گرما به راحتی توسط نخ پنبه ای جذب می شود. به علاوه، نخ پنبه ای را به راحتی می توان رنگ کرد. البته فراموش نکنید که استحکام و مقاومت این نخ در برابر سایش در مقایسه با نخ های مصنوعی خوب نیست. نخ های پنبه ای را می توان به سه دسته به شرح زیر طبقه بندی کرد:

1. نرم
2. لعابی و
3. براق یا حریرنما

نخ های پنبه ای نرم در ابتدا سفید شده و سپس رنگ می شوند. نخ‌های پنبه‌ای لعابی با موم و مواد شیمیایی مخصوص برای سخت تر شدن و داشتن ظاهری براق، بهسازی می‌شوند. آنها نسبت به سایر نخ های پنبه ای مقاومت سایشی بیشتری دارند. نخ‌های پنبه‌ای مرسریزه یا حریرنما با محلول خاصی بهسازی می‌شوند تا صاف‌تر، براق‌تر و قوی‌تر شوند.

موارد استفاده :

1. رشته چای کیسه ای
2. در لباس های درجه پایین از نخ های نرم استفاده می شود.
3. از نخ های لعابی برای دوخت مواد سنگین، چرم و کرباس استفاده می شود.
4. نخ های پنبه ای حریرنما در محصولات لباس زیر زنانه و همچنین برای لباس های رنگرزی شده استفاده می شود.

نخ ابریشمی

نخ ابریشمی در مقایسه با نخ پنبه ای گران تر است. در اصل سه نوع نخ ابریشمی وجود دارد: نخ ابریشمی سبک وزن، نخ ابریشمی با وزن متوسط و نخ ابریشمی سنگین هستند. اگرچه نخ ابریشم به دلیل استفاده در گلدوزی شناخته شده است، اما برای دوخت ابریشم و محصولات پشمی نیز استفاده می شود. این یک نخ خیاطی عالی است زیرا بسیار انعطاف پذیر است و هیچ سوراخی روی درزهای محصولات ایجاد نمی کند. نخ ابریشمی می تواند دو لایه یا سه لایه باشد.

ابریشمی و موارد استفاده

1. برای کارهای گلدوزی.
2. برای کارهای خیاطی و تزئینات دستی.
3. نخ‌های ابریشمی درشت‌تر برای لحاف‌ دوزی، ساخت لوازم، صحافی و دوخت سوراخ دکمه‌ ها استفاده می شود.
4. برای پارچه های ظریف از نخ های ابریشمی سبک استفاده می شود.
   نخ پشمی
   نخ های پشمی از نخ های پنبه ای و کتان قوی تر است و برای پروژه های گلدوزی و همچنین برای دوخت روی پتو استفاده می شود. نخ های پشمی سه نوع هستند:” نخ پشمی ایرانی، نخ پشمی ملیله کاری (کوبلن دوزی) و نخ پشمی تابیده (قلابدوزی) “. نخ‌ های پشمی ایرانی، سنگین وزن، نخ‌ های ملیله ای با وزن متوسط و نخ های تابیده، سبک وزن هستند.

نخهای پشمی در کجا استفاده میشود :

• برای کارهای گلدوزی
• برای دوخت روی پتو
• دوخت پارچه های سنگین مانند کرباس و پشمی.
  

نخهای کتانی

نخ های کتانی قدیمی ترین نوع نخ های دوخت پارچه است که برای بستن درزهای در هم قفل شونده بسیار مناسب است. این نخ خیلی راحت رنگ می شود و وقتی خیس باشد، کمی متورم می شود. درز دوخته شده با نخ کتانی ویژگی های به لباس زیبایی می بخشد و در واقع یک نوع تزیین به شمار می رود.

موارد استفاده از نخ کتان :

1. رختخواب و تشک.
2. صحافی کتاب.
3. بوم یا کرباس
4. فرش.
5. توری.
6. کالاهای فضای باز و ورزش.
7. صنایع خودروسازی.

• نخ های خیاطی مصنوعی
  رایج ترین نخ دوخت مصنوعی مورد استفاده از پلی استر و نایلون ساخته شده است. نخ های الیاف مصنوعی مقاومت بیشتری در برابر سایش دارند، انقباض کمتری دارند، ثبات رنگشان خوب است و استحکام بیشتری نسبت به نخ های الیاف طبیعی دارند. با توجه به محدودیت های نخ های الیاف طبیعی، تولید کنندگان به نخ های الیاف مصنوعی روی آوردند.
  نخ های پلی استر
  نخ های پلی استر قوی تر بوده و قابلیت دوخت عالی دارند. در فرایند ساخت این نخ ها، رویشان روغن کاری انجام می شود تا از پارچه یا چرم به راحتی و با اصطکاک کمی عبور کنند. این نخ ها برای دوخت محصولات بافتنی یا چرمی، با توجه به نحوه ساخت و پرداخت، مناسب هستند. انخ های پلی استر نسبت به نخ های پنبه ای براق تر هستند.

موارد استفاده نخ های خیاطی مصنوعی:

1. دوخت بلوز
2. شلوار جین
3. لباس زیر زنانه
4. پیراهن
5. کت و شلوار
6. لباس فرم
7. لباس شنا
   نخ نایلونی
   نخ نایلونی دوخت قوی تر، ظریف تر و بادوام تری دارد. این نوع نخ برای دوخت لباس های سبک تا متوسط مناسب است. گاهی اوقات برای مقاومت در برابر دمای بالا و عملکرد بهتر، این نخ روغن کاری می شود.

موارد استفاده

1. کفش چرمی
2. کالاهای چرمی
3. بار و کالاهای مسافرتی
4. کالاهای فضای باز
5. کالاهای ورزشی

طبقه بندی انواع نخ و کاربردهای آن در خیاطی بر اساس نحوه ساخت

می توان نخ ها بر اساس نحوه ساختشان، به صورت زیر طبقه بندی کرد:

نخ ریسیده شده

نخ های تابیده شده یا ریسیده شده را می توان از الیاف طبیعی یا از الیاف مصنوعی تهیه کرد. متداول ترین نخ تابیده شده پلی استر است. نخ تابیده شدهه یا نخ ریسیده شده از الیاف کوتاه ساخته می شود. پنبه، پشم، کتان و غیره الیاف اصلی طبیعی برای ساخت این نوع نخ ها هستند. البته الیاف مصنوعی مانند پلی استر یا اکریلیک را هم می توان به طول کوتاه برش داد و به هم تاب داد تا نخ ریسییده شده یا تابیده شده ایجاد شود. درزهای بادوام و محکم را می توان با نخ ریسیده شده یا تابیده ایجاد کرد.

موارد استفاده:

1. بلوز
2. پوشاک بچه ها
3. لباس های جین / شلوار جین
4. لباس بافتنی
5. پیراهن
6. لباس زیر
7. کاپشن

نخ تابیده شده با هسته

این نوع نخ بیشتر دارای کاربردهای صنعتی است. Core-spun به این معنی است که یک رشته پیوسته در مرکز نخ قرار دارد و الیاف اصلی اطراف آن به هم تابیده شده است. این نخ 40٪ تا 50٪ قوی تر از نخ های معمولی هم وزن خود است. نخ تابیده شده می تواند تعداد کوک های شکسته را در حین دوخت درزها یا سجاف روی پارچه های سنگین مانند جین کاهش دهد.

موارد استفاده

1. بلوز
2. شلوار جین
3. لباس زیر زنانه
4. پیراهن
5. محصولات چرمی
6. لباس فرم
   
   

نخ چند رشته ای

این نخ از بیش از یک رشته پیوسته که به هم پیچیده شده اند ساخته شده است. معمولاً برای ساخت این نوع نخ ها از الیاف نایلون یا پلی استر استفاده می شود. در جاهایی که به استحکام بیشتری نیاز است از نخ های چندرشته ای استفاده می شود.

نخ های چند رشته ای و موارد استفاده آن

1. کالاهای چرمی

2. کفش

3. تزیین لباس

4. داخل خودرو

5. اثاثیه و کالاهای مسافرتی

نخ های فیلامنتی حجیم یا نخ بافت دار

در این نوع نخ، تعداد زیادی از رشته ها با پیچ و تاب بسیار کمی به هم متصل می شوند تا این نخ را ایجاد کنند. معمولا برای ساخت آن از رشته های پلی استر استفاده می شود. این نوع نخ نرم، حجیم و سازگار با پوست است و برای دوخت انواع پوشاک استفاده می شود.

موارد استفاده

1. لباس مردانه و زنانه

2. لباس ورزشی و فضای باز

3. لباس زیر مردانه و زنانه

طبقه بندی نخ های خیاطی بر اساس پرداخت کاری نهایی

در کارخانجات تولید نخ خیاطی، برای بهبود توانایی دوخت و دستیابی به هر نیاز کاربردی خاص، روی نخ‌ های خیاطی پرداخت های متفاوتی انجام می شود. از این رو، می توان انواع نخ ها را بر اساس فینیش یا پرداخت نهایی هم دسته بندی کرد.

پرداخت ضد شعله

این نوع پرداخت برای مقاوم ساختن نخ دوخت در برابر شعله و حرارت زیاد انجام می شود.

موارد استفاده

1. پارچه های مقاوم در برابر شعله و سایش

2. دستکش های صنعتی

3. لباس محافظ نظامی

4. لباس کار

پرداخت ضد الکتریسیته ساکن

نوع خاصی از پرداخت برای محافظت از نخ در برابر تجمع بار استاتیک روی نخ ها اعمال می شود.

موارد استفاده

1. کت و شلوار و کفش برای کارگران خط مونتاژ برق

2. منسوجات رسانا

پرداخت آب گریز

پرداخت آبگریز برای ساختن نخ آبگریز است که برای ایجاد درزهای ضد آب استفاده می شود.

موارد استفاده

1. مانتوهای بارانی

2. پوشاک بیرونی

3. چتر

پس می توان گفت که اگر نخ خیاطی با کیفیت و مطلوب می خواهیم، به عنوان یک طراح لباس حرفه ای باید دانش فوق را در انواع نخ و کاربردهای آن داشته باشیم.

سوالات متداول انواع نخ

چطور می‌توان با شناخت انواع نخ در خیاطی بهترین گزینه را انتخاب کرد ؟
شناخت ویژگی‌های هر نخ از قبیل جنس، ضخامت و استحکام باعث می‌شود در پروژه خیاطی یا هنرهای دستی، بهترین انتخاب را داشته باشید. برای دوخت‌های ظریف، نخ پنبه یا ابریشم مناسب است و برای کارهای مستحکم‌تر، نخ پلی‌استر یا کتان کاربرد بیشتری دارد.

چرا نخ پنبه در انواع نخ محبوبیت بالایی دارد؟
نخ پنبه به دلیل لطافت و جذب رطوبت، انتخابی ایدئال برای دوخت لباس‌های راحتی و تابستانه محسوب می‌شود. این نخ سازگاری زیادی با پوست دارد و هنگام شست‌وشو کمتر تغییر حالت می‌دهد.

کدام دسته از انواع نخ برای گلدوزی مناسب‌تر است؟
نخ ابریشم و نخ کتان در گلدوزی بسیار رایج هستند. نخ ابریشم جلوه براق و لوکسی ایجاد می‌کند، در حالی که نخ کتان، بافتی طبیعی‌تر و مات دارد و برای طرح‌های سنتی و ظریف گزینه خوبی است.

چه نکاتی در انتخاب نخ پلی‌استر باید در نظر گرفته شود؟
در میان انواع نخ، پلی‌استر استحکام بالایی دارد و کمتر پرز می‌شود. انتخاب برند معتبر و توجه به نرمی و یکنواخت‌بودن نخ اهمیت دارد تا هنگام دوخت، پارچه آسیب نبیند.

چطور می‌توان تشخیص داد نخ برای چرخ خیاطی خانگی مناسب است؟
اطمینان از ضخامت متناسب با سوزن و پارچه، و توجه به یکدستی تاب نخ اهمیت دارد. اگر نخ به‌راحتی از سوزن بگذرد و در حین دوخت پاره نشود، برای چرخ خانگی گزینه ایدئالی به‌شمار می‌رود.

چرا نخ ابریشم در میان انواع نخ مجلل‌تر محسوب می‌شود؟
ابریشم طبیعی بافتی براق و بسیار نرم دارد که به لباس یا کارهای تزیینی جلوه‌ای فاخر می‌بخشد. این نخ وزن کمی دارد و استحکامش نسبت به ظرافتی که دارد، چشمگیر است.

آیا انواع نخ نامرئی هم در بازار موجود است؟
نخ نامرئی که اغلب از جنس نایلون شفاف است، برای دوخت سجاف و درزهای مخفی کاربرد دارد و به این ترتیب دوخت روی لباس یا آثار هنری کمتر جلب توجه می‌کند.

کدام دسته از انواع نخ برای دوخت چرم مناسب‌تر است؟
نخ‌هایی با ضخامت بالا و اغلب از جنس پلی‌استر یا نایلون برای چرم استفاده می‌شوند. این نخ‌ها مقاومت خوبی دارند و با کشش و فشار دوخت روی چرم به راحتی پاره نمی‌شوند.

چطور می‌توان بهترین نخ را برای قلاب‌بافی یا بافتنی انتخاب کرد ؟
در میان انواع نخ برای قلاب‌بافی، کتان و پنبه گزینه‌های محبوبی هستند. اگر به‌دنبال ظاهری نرم‌تر یا ضخیم‌تر هستید، نخ اکریلیک یا ترکیبی از پنبه و اکریلیک نیز جایگزین‌های مناسبی محسوب می‌شوند.

چرا در صنایع فرش‌بافی از نخ‌های پشمی یا کرک استفاده می‌شود؟
نخ پشمی یا کرک دوام بالایی دارد و در برابر سایش مقاوم است. بافت منسجم و گرم این نخ‌ها باعث می‌شود فرش‌ها در طول زمان دچار ساییدگی کمتری شوند و طرح آن‌ها جذاب بماند.

کدام گزینه در میان انواع نخ برای خیاطی با دست پیشنهاد می‌شود؟
نخ‌های ترکیبی پنبه و پلی‌استر در خیاطی با دست محبوب هستند. چنین نخ‌هایی به راحتی از سوزن عبور می‌کنند، دوام خوبی دارند و کمتر گره می‌خورند.

چرا نخ‌های سردوز متفاوت از نخ خیاطی معمولی هستند؟
این نخ‌ها نازک‌تر و در عین حال مستحکم‌اند تا در دوخت لبه‌های پارچه با دستگاه سردوز، حجم اضافی ایجاد نشود. بعلاوه، تنش بالا در سردوز نیازمند نخ‌هایی با مقاومت بیشتر است.

کدام نمونه در میان انواع نخ برای دوخت دکمه مناسب‌تر است ؟
برای دوخت دکمه، نخ پلی‌استر ضخیم یا نخ دندان محکم توصیه می‌شود تا تحمل باز و بسته کردن مکرر دکمه را داشته باشد و سریعاً پاره نشود.

چگونه می‌توان انواع نخ ریسندگی صنعتی را از نخ‌های ظریف هنری متمایز کرد ؟
نخ‌های صنعتی معمولاً ضخیم‌تر و بادوام‌تر بوده و در رنگ‌بندی محدودتری عرضه می‌شوند. اما نخ‌های هنری یا فانتزی در رنگ‌ها و ضخامت‌های متنوع عرضه می‌شوند و جلوه تزیینی دارند.

آیا نخ‌های اکریلیک دوام کافی برای بافت لباس دارند؟
اکریلیک برای لباس بافتنی و شال‌گردن مناسب است، چون سبک و گرم است. بااین‌حال ممکن است زودتر از نخ‌های طبیعی پرز بدهد. انتخاب اکریلیک باکیفیت، این مشکل را کاهش می‌دهد.

کدام ویژگی‌ها در نخ پنبه‌ای باعث محبوبیتش در تابستان شده است؟
رطوبت را جذب می‌کند، نفس‌کشیدن پارچه را آسان می‌سازد و بر پوست بدن ملایم است. این ویژگی‌ها خنکی و راحتی را در هوای گرم تضمین می‌کنند.

چرا برخی دوزندگان حرفه‌ای از نخ کوک جداگانه استفاده می‌کنند؟
نخ کوک ضخامت کمتری دارد و به‌راحتی می‌توان با آن دوخت موقت انجام داد. هنگام جداکردن کوک‌ها، پارچه صدمه نمی‌بیند و همین امر روند دوخت را آسان‌تر می‌کند.

آیا نخ ابریشم مصنوعی در دسته انواع نخ طبیعی قرار می‌گیرد؟
خیر ، نخ ابریشم مصنوعی اغلب از سلولز یا مواد شیمیایی تهیه می‌شود و شباهت ظاهری به ابریشم طبیعی دارد، اما در اصل یک نوع الیاف مصنوعی به‌شمار می‌رود.

چطور می‌توان میزان تاب نخ را سنجید و از گره‌خوردگی جلوگیری کرد؟
مشاهده ظاهری نشان می‌دهد آیا نخ خیلی پیچیده است یا خیر. تاب زیاد ممکن است نخ را مستحکم کند اما احتمال گره‌خوردگی را هم بالا می‌برد. نخ‌هایی با تاب متوسط برای اکثر کارها ایدئال هستند.

چرا در میان انواع نخ، نمونه‌های رنگی باکیفیت قیمت بالاتری دارند؟
این نخ‌ها از رنگ‌دانه‌های مرغوب استفاده می‌کنند که در شست‌وشو کمرنگ نمی‌شود و بافت نخ را تضعیف نمی‌کند. علاوه بر آن، فرایند رنگرزی باکیفیت هزینه تولید را افزایش می‌دهد.

آیا نخ چسبی یا نخ ذوب‌شونده گزینه کاربردی است؟
این نوع نخ در دمای بالا ذوب شده و دو سطح پارچه را به هم می‌چسباند و برای کارهای تزیینی یا دوخت‌های بدون درز ظاهری استفاده می‌شود. در پروژه‌های هنری، انتخاب جالبی است اما برای پوشاک روزمره چندان متداول نیست.

چگونه باید انواع نخ را نگهداری کرد تا دچار پوسیدگی یا تاب رفتگی نشوند؟
دور از رطوبت و نور شدید قرار دهید و به‌صورت منظم آن‌ها را در قرقره‌های مناسب یا جعبه‌های خیاطی مرتب نگهدارید. نخ‌های خیلی قدیمی را پیش از دوخت تست کنید تا اطمینان یابید استحکام کافی دارد.

کدام مدل نخ برای هنرهای دستی مثل مکرومه‌بافی پیشنهاد می‌شود؟
نخ‌های بافتنی و طنابی مانند کتان یا نخ مکرومه تخصصی که ضخامت مناسب دارند، برای گره‌زدن‌های پی‌درپی مکرومه مطلوب‌اند و در برابر کشش مقاومت نشان می‌دهند.

چطور می‌توان از انواع نخ در خیاطی تریکو استفاده کرد؟
در خیاطی تریکو به نخ‌هایی احتیاج است که کشش لازم را داشته باشند. اغلب نخ پلی‌استر با درصدی از الیاف کشسان پیشنهاد می‌شود تا در هنگام دوخت پارچه تریکو، نخ پاره نشود.

کدام دسته از انواع نخ برای روکش مبل و صندلی پیشنهاد می‌شود ؟
نخ‌های ضخیم و صنعتی که معمولاً از جنس پلی‌استر یا نایلون هستند، برای دوخت روکش‌های مبلمان مناسبند. این نخ‌ها به‌خاطر استحکام بالا و مقاومت در برابر سایش، طول عمر بالایی دارند.

چرا نخ‌های تابیده‌شده برای دوخت‌های سنگین انتخاب می‌شوند؟
نخ‌های تابیده‌شده از چند لایه فیبر ساخته می‌شوند و تاب آن‌ها بیشتر است. این ساختار تابیده باعث می‌شود نخ مقاومت و استحکام بهتری داشته باشد و در پروژه‌های سنگین دوخت یا صنایع کاربردی مفیدتر باشد.