کوکو شانل

امپراطوری مُد کوکو شانل

شانل در بیست سالگی با اتین بالسان (Etienne Balsan) آشنا شد. بالسان پیشنهاد تجارت کلاه در پاریس را با کوکو شانل در میان نهاد؛ اما او کمی بعد، بالسان را رها کرد و به سراغِ دوست ثروتمندش، آرتور کپل (Arthur Capel) رفت. این دو مرد ثروتمند، وسیله ‌ای برای اولین اقدام مخاطره ‌آمیز کوکو شانل در صنعت مُد بودند.

در سال 1910، شانل اولین مغازه‌ اش را در Rue Cambon پاریس افتتاح و فروختنِ کلاه را آغاز کرد و در آنجا، لباس‌ های راحتی، از جمله ژاکت ‌های کشباف نیز می ‌فروخت. کمی بعد، شانل مغازه‌ هایی در شهر دوویل و بیاریتز نیز افتتاح ، و دوخت لباس را نیز از همان ‌جا آغاز کرد.

در طول پنج سال، طریقۀ استفادۀ شانل از پارچۀ کشباف، توجه زنان ثروتمندی را که به دنبال رهایی از لباس ‌های ناراحت بودند، به خود جلب کرد. شانل معتقد بود هر چیز لوکسی باید راحت هم باشد، وگرنه لوکس نیست. شانل در طراحی ‌هایش بر اصولش پایبند بود و همواره بر سادگی و راحتی تاکید داشت و همین موضوع سبب رخداد انقلابی در صنعتِ مُد شد. در اواخر دهۀ 1920، برندِ شانل، میلیون ‌ها دلار می ‌ارزید و بیش از 2000 کارمند در خانۀ مُد، عطرسازی، پارچه بافی و کارگاه جواهرسازی شانل مشغول به کار بودند.

شانل در دنیای هنر و ادبیات فرانسه، به شخصیتی محبوب بدل شد. او لباس ‌هایی را برای شرکتِ بالۀ باله روس (Ballets Russes) و نمایشنامۀ اورفه (Orphée)، اثر ژان کوکتو (Jean Cocteau)، طراحی کرد و پابلو پیکاسو، نقاش معروف نیز از دوستان نزدیک او بود.

اولین عطر کوکو شانل

در دهۀ 1920، شانل کسب ‌وکار در حال پیشرفتش را به سمت و سویی دیگر نیز برد. او در سال 1921، عطر موفق شانل نامبر 5 (Chanel No.5) را با کمک ارنست بوکس، یکی از با استعدادترین عطرسازان فرانسوی، به صنعت مد معرفی کرد. این اولین بار بود که عطری با نامِ یک طراح تولید می ‌شد.
در مورد علت نام گذاری شانل نامبر 5 (Chanel No.5)، این‌گونه روایت می‌شود که ارنست بوکس، یک سری رایحه به عنوان نمونه برای شانل ساخت و شانل رایحۀ پنجم را انتخاب کرد.

شانل، اولین طراحِ عمدۀ مُد بود که یک عطر را معرفی و بطری ‌های ساده و شفاف را نیز جایگزین بسته ‌بندی‌ های معمول و رایج عطر کرد و این دو عامل، به موفقیتِ عطر شانل نامبر 5 افزود. در ضمن، این عطر، اساس مالی این امپراطوری نیز بود. شانل، عطر را عنصر پنهان و فراموش نشدنی مُد می ‌دانست که پیش از شخص، به مقصد می ‌رسد و مدت ‌ها پس از او، آنجا را ترک می‌ کند!

شانل با تاجرانی مانند توفیل بادر (Théophile Bader) از گالری لافایت پاریس و پیر ورتیمر (Pierre Wertheimer)  از شرکت بورژوآ شریک شد. او رابطۀ بسیار صمیمانه ‌ای با پیر برقرار کرد. براساس قراردادی که میان آن ‌ها بسته شده بود، ده درصد از حق امتیاز به شانل تعلق گرفت. شانل اصلا از این وضعیت راضی نبود و برای بازپس‌گیری حق و حقوقش بارها به دادگاه مراجعه کرد. شانل هرگز نتوانست این قرارداد را عوض کند، با وجود این، سودِ قابل توجهی از این عطر عایدش شد.

کت و دامن و لباس سیاه کوتاه

در سال 1925، شانل کت و دامن افسانه ‌ای شانل را به دنیای مُد معرفی کرد؛ کت بدون یقه و دامن جذب. در آن دوران، طراحی‌ های شانل، انقلابی در صنعتِ مد به شمار می آمد؛ چرا که در آن‌ ها، از عناصر لباس ‌های مردانه استفاده شده بود و همچنین راحتی زنان را مد نظر داشت.
شانل باعث شد زنان با کرست‌ ها و دیگر لباس ‌های زنانۀ آزاردهنده خداحافظی کنند. لباس سیاه کوتاه نیز دیگر طراحی انقلابی شانل در همین دهه  بود. او رنگی را برگزید که تا آن زمان، فقط و فقط یادآور غم و مجالس عزادای بود؛ اما شانل زیبایی و شیک بودن آن را به همگان اثبات کرد.

ترک دنیای مُد

رکود اقتصادی دهۀ 1930 ، تاثیر مخربی بر کمپانی شانل داشت. در سال 1939، مصادف با آغاز جنگ جهانی اول، شانل خانۀ مُدش را تعطیل و همۀ کارگرانش را اخراج کرد. پس از جنگ جهانی، شانل پاریس را ترک کرد و چند سالی را در سوئیس گذراند که به نوعی، تبعید بود. او مدتی نیز در خانۀ ییلاقی‌ بزرگش در رکبرون-کاپ-مارتن اقامت داشت.

بازگشت به دنیای مُد

در اوایل دهۀ 1950، کوکو شانل به دنیای مُد بازگشت. او ابتدا از سوی منتقدان مورد انتقاد قرار گرفت؛ اما طراحی ‌های ظریف و راحتش  که باب سلیقه و خواستۀ زنان بود، بر فروشندگان سراسر جهان چیره شد. شانل با معرفیِ کتِ بدون یقه و نواردوزی شده، با یک دامن زیبا و ظریف، مجددا وارد این عرصه شد.
شانل شلوار دمپاگشاد و دیگر ابداعاتش را نیز به دنیای مُد معرفی کرد. در همۀ طراحی ‌های شانل، رنگ و بوی پوشش کلاسیک به وضوح مشهود است. طراحی ‌های شانل به هیچ زمان و دوره ‌ای محدود نمی شوند و همواره پرطرفدار و محبوب هستند.

هم دستی با نازی‌ ها؟

در دوران اشغالِ فرانسه به دست آلمانی ‌ها و اوج قدرت نازی ‌ها، شانل با مشارکت با یک دیپلماتِ آلمانی، Hans Gunther von Dincklage ، شهرتش را لکه‌ دار کرد و تا سال 1954، به عرصۀ مُد بازنگشت. شانل اجازه داشت در آپارتمانش در هتل ریتز پاریس بماند و این درحالی بود که این آپارتمان، مرکز نظارت ارتش آلمان نیز بود.

پس از پایان جنگ، شانل درمورد ارتباطش با دیپلمات آلمانی مورد بازجویی قرار گرفت؛ اما به هم­دستی متهم نشد. برخی معتقدند که وینستون چرچیل، به عنوان دوست شانل، از او جانبداری کرده و اجازه نداده است که او متهم به همدستی با نازی ‌ها شود؛ اما برخی هم چنان رابطۀ او را با دیپلماتِ آلمانی، خیانت به وطنش تلقی می‌ کنند.

عشق در زندگی شانل

در سال 1920، رابطۀ عاشقانه ‌ای میان شانل و ایگور استراوینسکی، آهنگساز روس، شکل گرفت که دوام چندانی نداشت.

حوالی سال 1923، شانل با هیو گروسونور (Hugh Grosvenor)، دوک ثروتمند وست مینیستر، ملاقات کرد. رابطۀ عاشقانۀ آن ‌ها ده سال به طول انجامید و هیو از شانل درخواست ازدواج کرد؛ اما شانل درخواست ازدواج  او را رد کرد.

مرگ کوکو شانل

در دهم ژانویۀ سال 1971، شانل در آپارتمانش در هتل ریتز ، چشم از جهان فرو بست. او هرگز ازدواج نکرد. صدها نفر در کلیسای Madeleine گرد هم آمدند تا پیکر بی‌ جان افسانۀ مُد را به سوی منزلگاه ابدی ‌اش بدرقه کنند. بسیاری از زنان عزادار، کت و دامن‌ های طراحی شانل را به تن داشتند.

پس از شانل

پس از مرگِ شنل، در سال 1971، خانۀ مدُ شانل توسط طراحان مختلف اداره شد. در سال 1983، کارل لاگرفلد، زمام امور را به دست گرفت و وضعیت ثبات و امتیازات شانل ادامه یافت.

هوش و فراست شانل و آگاهی بالای او در مورد نیازهای زنان و انتظاراتشان از مُد، جاه‌ طلبی و بلندپروازی ‌اش و جنبه‌ های رمانتیکِ زندگی شانل (هم از فرش به عرش رسیدنش و هم روابطِ عاشقانۀ او) الهام‌ بخشِ کتاب ‌ها، فیلم‌ ها و نمایشنامه های بسیاری شده است.

تصویرگران پویااندیش ، با افقی متفاوت، نقشی نو را برایتان آرزومند است!