شب یلدا و آداب و رسوم شب چله – شب یلدا 1403 در چه روزی است ؟

همین الان ببین : فیلم جذاب شب یلدا

شب یلدا یا به انگلیسی yalda با همه جشن های اصیل ایرانی تفاوت دارد. حال و هوای یلدا و شب چله صمیم تر است چرا که تا صبح به قصه های مادر بزرگ گوش می دهیم. کل فامیل دور هم جمع می شوند تا به صحبت ها، پندها و خاطرات بزرگترهای فامیل گوش دهند.
انگار در یلدا گوش ها شنواتر می شود و همه می خواهند در مسابقه مهربانی و محبت برنده باشند. هندوانه و انار یلدا هم که طعم بهشت می دهد.
جشن شب یلدا از سنت های کهن ایران بزرگ است. شاید بخواهید بدانید این شب چطور به وجود آمد. اصلاچرا ایرانیان یلدا را هر سال چشن می گیرند. یافته های باستان شناسی حکایت از قدمت هفت هزار ساله یلدا دارد.

تاریخ شب یلدا 1403

شواری عالی انقلاب فرهنگی برای یلدا و چهارشنبه سوری، دو نام جدید در نظر گرفته، “روز تکریم همسایگان” برای “جشن چهارشنبه سوری انتخاب شده. شب چله نیز در تقویم به “روز ترویج فرهنگ مهمانی و پیوند با خویشان” تبدیل شده است.
شب یلدای امسال از غروب آفتاب 30 آذر شروع و تا طلوع آفتاب روز اول دی ادامه دارد.تاریخ شب یلدا 1403، جمعه 30 آذر است.

تاریخچه شب یلدا

در باور ایرانیان، اهریمن تاریکی در طولانی ترین شب سال، قدرت نمایی می کند. برای غلبه بر تاریکی و ارواح شیطانی مردم به دور هم جمع می شدند و جشن و پایکوبی برپا بود. ایرانیان باستان تاریکی را دشمن و نحس و بد می دانستند و در چنین شب بلندی در کوی و برزن، روشنایی بیشتری استفاده می کردند. فلسفه دور هم جمع شدن های فامیلی و گفتگو و خنده و شادی اینست که تاریکی شب، پیروز نشود.
سپیده دم شب چله با دمیدن نور و روشنایی خورشید، نوید بخش تابش نور ایزدی است. روزها طولانی تر و شب کوتاه تر می شود. به همین علت آخرین روز پاییز و شروع زمستان به زایش خورشید و مهر نامیده شده. در آیین زرتشتی نیز دهمین ماه سال به معنای آفریننده خورشید است و این ماه به تولد خورشید شهرت دارد.

معنای شب چله

شب یلدا برای ما ایرانی ها، معنای مهمانی و جشن و دور همی های فامیلی دارد. اما به لحاظ لغوی، یلدا یک واژه سُریانی و با ریشه مسحی است. سریانی زبان رایج مسیحیت در دوران باستان بود. از نظر معنا و مفهوم، این واژه مترادف با زایش و تولد است. با ورود مسحیان رومی مهاجر به ایران، برخی از واژه های سُریانی در زبان فارسی مورد استفاده قرار گرفت.
در کتاب آثارالباقیه ابوریحان بیرونی نیز از میلاد اکبر برای معنای واژه یلدا استفاده شده است. این واژه اشاره به میلاد خورشید دارد. در هر دو منبع شب چله با زایش و تولد در ارتباط است. و در این مورد نوشته های تاریخی کاملا به یک مفهوم رسیده است. یلدا، چله یا میلاد خورشید در یک مفهوم واحد به کار رفته اند.

شعر شب یلدا

شب چله بازار حافظ خوانی حسابی گرم است. اما دیگر شعرای نامی ایران زمین نیز اشعار و سروده های در وصف شب یلدا دارند. تک بیت های یلدایی خوراک پیامک تبریک جشن یلدا هستند. آدم های خوش ذوق ترجیح می دهند شب چله را از زبان شعرای صاحب سخن به دوست و آشنا، تبریک بگویند. در ادامه چند نمونه از بهترین ها جمع آوری شده:

حافظ: با زلف تو قصه ایست ما را مشکل
همچون شب یلدا به درازی مشهور

سعدی: مهره مهر چو از حقه مینا بنمود
ماه من طلعت صبح از شب یلدا بنمود

عبید زاکانی: شب یلداست هر تاری ز مویت، وین عجب کاری
که من روزی نمی بینم، خود این شب های یلدا را

خواجوی کرمانی: شب هجرانت ای دلبر، شب یلداست پنداری
رخت نوروز و دیدار تو عید ماست پنداری

سلمان ساوجی: چه عجب گر دل من روز ندید
زلف تو صد شب یلدا دارد

اوحدی مراغه ی: صحبت حکام، ظلمت شب یلداست
نور ز خورشید خواه، بو که برآید

فیض کاشانی: شام هجران تو تشریف به هر جا ببرد
در پس و پیش هزاران شب یلدا ببرد

هدف از شب یلدا چیست؟ چرا شب چله را جشن می گیریم؟

در دوران باستان رسم بر این بود که یلدا را تا صبح جشن می گرفتند. این جشن همراه با روشن کردن آتش بود و این روشنایی تا طلوع خورشید برپا بود. روز آخر پاییز طولانی ترین شب سال شروع می شود. همچنین با شروع زمستان از تاریکی شب، کم خواهد شد.
طبق یک باور کهن اهریمن های تاریکی در این شب حضور داشتند. مردم تا صبح نمی خوابیدند و هیزم در آتش می نهادند. آتش غم ها، بیماری ها و گرفتی ها را نیز می سوزاند. برای اینکه یلدای طولانی، صبح شود شب ها با گفتگوهای طولانی و قصه گویی می گذشت. این جشن زیبا که هنوز هم با شکوه تمام برگزار می شود نمادی از سلامتی و تندرستی در بین ایرانیان است.

آداب و رسوم شب چله

هر چه به زمستان نزدیک تر می شویم هوا سردتر می شود اما دل های ایرانیان گرم تر از همیشه است. برای ما تمام شدن پاییز و هم زمانی آن با بلندترین شب سال، یک معنای دیگری دارد. این نشان می دهد هیچ غمی تا ابد نمی ماند هیچ ظلمی پایدار نیست و هیچ رنجی برای همیشه ادامه ندارد. سیاهی آخرین شب پاییز با جشن های یلدایی جایش را به روزهای روشن می دهد. در فرهنگ ایرانی شب چله با جشن و شادمانی می گذرد. خانه بزرگان فامیل بساط:

• پذیرایی
• میوه
• آجیل
• خوراکی های خوشمزه

برپاشده و تا پاسی از شب، مهمانی ادامه دارد. در شهرهای مختلف آداب و رسوم شب چله با تنوع زیاد انجام می شود. برخی از این آیین ها عبارتند از:

چیدن سفره شب یلدا

در دوران گذشته برای همه مراسم باستانی یک سفره مخصوص گسترده می شد. برای عید نوروز و شب چله هم همیشه سفره هایی رنگارنگ با خوراکی های متنوع آماده می شود. بعضی از خانواده ها سفره را روی میز می اندازند. فرقی ندارد از میز یا سفره، هر کدام که مناسب است استفاده کنید. مهم جشن و دور همی و صحبت های گرم و صمیمی است.
البته می توانید با کمی سلیقه سفره یا میز شب چله را زیباتر کنید. الگوی خاصی برای سفره یلدا نیست چیدمان سنتی یا ساده هر دو برای یلدا مناسب هستند. خانم های ایرانی همیشه ایده های جالبی برای تزئین میز شام یلدا و غذاها دارند. به عنوان پیشنهاد می توانید این کارها را انجام دهید:

• ظروف لعابی برای میوه و پذیرایی
• پخت کیک یلدایی با تزئین انار
• تزیین هندوانه شب چله
• روشن کردن شمع های فانتزی
• گل آرایی و سفره آرایی
• دکوراسیون داخلی با تم یلدایی

تزیین سفره یلدایی عروس

شب چله برای عروس خانم ها کمی متفاوت است. در برخی از شهرها به مناسبت این شب، به عروس کادو و هدیه های مختلف اهدا می شود. این رسم چله برون نام دارد برای مثال هدایا به همراه:

• انار
• هندوانه تزیین شده
• آجیل
• شکلات
• شیرینی

در یک باکس چوبی قرار می گیرد. در گذشته خانواده داماد، خوراکی های شب یلدا را در سینی بزرگی همراه با تزیینات گل درب خانه خانواده عروس می‌بردند.

گرفتن فال حافظ در شب چله

ایران زمین مهد ادبا و شاعران و سخنوران بزرگ است. این شب با نام حافظ گره خورده است. مطالعه اشعار حافظ و فال حافظ یکی از زیباترین مراسم شب چله است. شب که به نیمه می رسد نوبت به باز کردن دیوان حافظ لسان الغیب است. برخی بر این باورند که اشعار حافظ قدرت پیش بینی دارد و می تواند جواب سوالات را بدهد. افراد نیت می کنند و از حافظ مدد می جویند.
گرفتن فال حافظ آداب و رسومی دارد. طبق سنت بزرگ فامیل برای اعضای خانواده، فامیل می گیرد. فال یکی از اشعار عاشقانه و عرفانی حافظ است که تفسیر آن نیز بر عهده بزرگ جمع است. حافظ خوانی خودش کار دشواری است و هر کسی نمی تواند غزلیات شیوای حافظ را به زیبایی بخواند.
شب چله با فال حافظ حال و هوای شیرین تری پیدا می کند. زمان گذشته فقط افراد خاصی از ادبا می توانستند اشعار حافظ و دیگر شعرا را بخوانند. در روزگاران قدیم شعر و شاعری مربوط به قشر خاصی بود اما این روزها کتاب حافظ در هر خانه و کتابخانه ای پیدا می شود. در چهارشنبه سوری و سیزده به در هم همچون شب چله، حافظ خوانی انجام می شود.

غذاهای شب یلدا

در شهرها و روستاهای ایران زمین، غذاهای محلی خوشمزه ای طبخ می شود. برای شب چله نیز بانوان کدبانو انواع خوراک پلویی و خورشت ها را تدارک می بینند. به طور مرسوم سبزی پلو با ماهی در همه جشن های ایرانی، جایگاه بالایی دارد. طبخ زرشک پلو، انار پلو و غذاهایی با تم یلدایی نیز در این شب، رایج است. در گذشته خانواده ها زمستان را با کرسی می گذراندند. میز ناهارخوری و غیره هم به سبک امروزی، استفاده چندانی نداشت و غذا هم دور کرسی بیشتر می چسبید.
شب چله مثل عید نوروز در کشورهای اطراف نیز، جشن گرفته می شود. در این مناطق غذاهایی متفاوت برای این شب پخته می شود. هر فرهنگ و منطقه نوعی غذای خاص را برای شب چله تهیه می کند اما رسم بر این است که غذاهای گرم طبخ شود. در بیشتر غذاهااز میوه های یلدایی به خصوص انار برای تزئین استفاده می‌شود. برای مثال این غذاها مناسب شام یلدا هستند:

میوه های شب یلدا

میوه های شب چله هر کدام فلسفه ای دارند. در این شب مبارک، هندوانه و انار در کنار برخی میوه های دیگر، بسیار رایج است. از هندوانه شروع می کنیم که بدون آن یلدا ، معنایی ندارد. پدرهای خانواده برای این شب یک هندوانه سرخ و شیرین خریداری می‌کنند.

هندوانه برای دفع بیماری

طبق یک باور رایج اگر در شب چله هندوانه بخورید در طول زمستان، هرگز مریض نمی شوید و در تابستان نیز عطش و تشنگی ندارید. در واقع با میل هندوانه در این شب، بیماری از شما دور می شود. این باور هنوز هم در بین عموم مردم رایج است. هندوانه های این شب معمولا به شکل زیبایی تزیین می شوند.

انار نماد شادی و زایش

انار با آن دانه های خوشرنگ و یاقوتی پای ثابت سفره های یلدایی است. ایرانیان انار را میوه ای بهشتی می دانند. سرخی انار نشانه ای از خورشید است. صد دانه یاقوت سرخ، دارای خوان بسیاری است و سیستم ایمنی بدن را تقویت می کند. انار خون ساز و کاهنده قند و فشار خون است.
انار و هندوانه میوه های اصلی هستند اما در کنارش می توانید از:

• خرمالو
• ازگیل
• کدو حلوایی
• لبو

نیز استفاده کنید.

کدو حلوایی برای شب نشینی شب یلدا

برای زیباتر شدن سفره شب چله می توانید از کدو حلوایی خوش رنگ و شیرین استفاده کنید. در ابتدا این کدوها را بپزید. در ادامه آن ها را ساده یا با بستنی میل کنید. کدو حلوایی خواص خوبی دارد از جمله:

• پیشگیری از سرما خوردگی
• رفع یبوست
• تقویت بینایی
• سلامت قلب

لبوی سرخ رنگ یلدایی

لبو هم مثل کدو در چند سال اخیر به جمع میوه های شب چله پیوسته. زمستان ها بازار لبو داغ هم داغ است. می توانید خودتان در خانه چغندر را بپزید و برای شب بلند یلدا، با عزیزان نوش جان کنید. لبو کاهنده فشار خون بوده و برای رفع سرماخوردگی و کم خونی و سلامت گوارش هم مفید هست.

جمع بندی

شب چله بهانیه ای برای دور هم جمع شدن است. به دلیل داشتن مشغله در زندگی های امروزی گاهی فراموش می کنیم حالی از عزیزان بپرسیم. این روز تنها یک دقیقه از روزهای دیگر طولانی تر است همین دقایق به سرعت باد می گذرند. تا فرصت هست بساز جشن و سرور و شادمانی را به پا کنید. شاید تا یلدای بعد، فرصت نباشد

سوالات متداول