آشنایی با انواع الیاف (مصنوعی و طبیعی)

آیا با انواع الیاف مورد استفاده در نساجی آشنایی دارید؟ الیاف نساجی به رشته‌ ها یا نخ‌ هایی اطلاق می‌ شود که به هم دوخته، بافته، تنیده یا پیوند زده می‌ شوند تا پارچه ‌هایی برای اهداف مختلف تولید شود. اگر بخواهیم طور دیگری به آن نگاه کنیم، باید بگوییم که پارچه از نخ و نخ از الیاف ساخته شده است. در این مقاله از تصویرگران پویااندیش به انواع مختلف الیاف: فهرستی از الیاف نساجی مصنوعی و طبیعی پرداخته ایم. با ما همراه باشید.

انواع الیاف نساجی

الیاف نساجی به طور کلی به الیاف نساجی طبیعی و الیاف نساجی مصنوعی طبقه‌ بندی می ‌شوند که یک طراح لباس باید پیش از هر کاری، با این طبقه‌ بندی‌ ها آشنایی داشته باشد تا بتواند بهترین پارچه برای طراحی لباس مورد نظر خود را انتخاب کند. با پیشرفت بشر در فناوری نساجی، انواع الیاف مصنوعی و طبیعی کشف شده است که به کار طراحان پوشاکی می ‌آید که به دنبال ویژگی‌ های متفاوت در منسوجات مورد استفاده خود، به منظور پیاده‌ سازی طراحی‌ های خلاقانه خود هستند.

انواع الیاف طبیعی Natural fibers

الیاف طبیعی، الیافی هستند که از گیاهان و حیوانات به دست می ‌آیند. این نوع از الیاف در سه دسته الیاف گیاهی، الیاف حیوانی و الیاف معدنی طبقه ‌بندی می ‌شوند.

1. فیبرها یا الیاف گیاهی Plant fibers

الیاف پوستی ( Bast Fibers)، الیاف سلولزی قدرتمندی هستند که از پوست بیرونی/داخلی گیاهان به دست می ‌آیند. مهم‌ ترین آن ها جوت، کنف (ساقه آباکا)، کتان (لینن)، کنف، حصیر، الیاف انگور و رامی (رئا و چمن چینی) است.

– الیاف برگی عبارت اند از الیاف برگ سیسال (برگ آگاو) و الیاف برگ مانیل، پینا (برگ آناناس)

– الیاف دانه‌ ای و میوه‌ ای عبارت اند از پنبه، کاپوک (درخت کاپوک) و لیف نارگیل (پوسته نارگیل)

2. انواع الیاف حیوانی Animal fibers (فیبرهای پروتئینی نیز نامیده می ‌شوند)

الیاف مویی و الیاف پشمی

پشم، پرمصرف ‌ترین الیاف حیوانی است که معمولا از پوست نژادهای مختلف گوسفند به دست می ‌آید.

-الیاف اصلی مویی مورد استفاده در ساخت منسوجات عبارت ند از: موهر، کشمیر، آلپاکا، لهاما، ووکنا، کاشا، موی شتر، موی خرگوش، موی اسب، الیاف چینگورا (موی سگ) و… موهای یاک برای دوخت لباس مورد توجه قرار دارد. الیاف مویی حیوانات عموماً زبرتر از الیاف پشمی هستند، اگرچه برخی از آن ها مانند موهای شتر نرم هستند. از موی گربه و موی گاو نیز برای تولید پارچه به کار برده می ‌شوند.

-ابریشم، یک الیاف حیوانی است که به صورت رشته ‌ای، بیشتر از کرم ابریشم گونه Bombyx mori به دست می ‌آید. سایر نژادهای کرم ابریشم، عنکبوت، نوع خاصی از صدف دریایی نیز انواع مختلفی از ابریشم را تولید می ‌کنند.

3. الیاف معدنی Mineral fibers

الیاف معدنی الیافی هستند که از منابع معدنی طبیعی به دست می ‌آیند یا از نمک‌ های معدنی و غیر ارگانیک تولید می ‌شوند. آزبست یک الیاف معدنی (سیلیکات منیزیم و کلسیم) است و پارچه ساخته شده از این الیاف بیشتر برای مصارف صنعتی به کار برده می ‌شود.

انواع الیاف مصنوعی artificial fiber

1. انواع الیاف غیرآلی Inorganic fibers

الیاف فلزی Metal fibers

آلومینیوم، نقره، طلا، و فولاد ضدزنگ نیز برای ساخت الیاف به کار برده می ‌شوند. الیاف فلزی/الیاف ساخته ‌شده توسط انسان با درخشندگی بالا متشکل از فلز، فلز با روکش پلاستیک یا پلاستیک با پوشش فلزی ساخته می ‌شوند. از این الیاف برای تولید پارچه و همچنین نخ‌ های تزیینی استفاده می ‌شود.

الیاف شیشه‌ ای Glass fibers

این ها الیاف نیمه ‌شفاف ساخته دست بشر هستند که استحکام کششی عالی و مقاومت بسیار بالا در برابر حرارت دارند. از این الیاف بیشتر برای ساخت وسایل خانه استفاده می ‌شود تا لباس.

لاستیک مصنوعی synthetic rubber

این الیاف، ترکیبی از لاستیک ساخت دست بشر و لاستیک مصنوعی است.

5. انواع الیاف بازسازی ‌شده Reconstructed fibers

الیاف ابریشم مصنوعی Synthetic silk fibers

این ها الیاف ابریشم ‌مانند زیبایی هستند که از الیاف پنبه/خمیر چوبی (سلولز) ساخته شده ‌اند. پارچه‌ های ابریشم مصنوعی، کاربرد زیادی در طراحی و تولید لباس دارند. الیاف ابریشم مصنوعی به خوبی رنگ را به خود می ‌گیرند و قدرت جذب آب بسیار خوبی دارند. الیاف ابریشم مصنوعی برای طراحی پوشاک (به ویژه برای تولید لباس زنانه) و اثاثیه منزل استفاده می ‌شوند. آن ها همچنین برای ساخت کلاه، روسری، دستمال مرطوب و غیره استفاده می ‌شوند.

الیاف پلی ‌نوزیک Polynosic fibers

این الیاف شباهت زیادی به الیاف ریون (ویسکوز) دارد؛ اما استحکام این الیاف بیشتر از ریون است.

الیاف ابریشم مصنوعی کوپرامونیم Copraammonium rayon fibers

الیاف ابریشم مصنوعی کوپرامونیم از سلولز حل‌ شده در محلول کوپرامونیم (مس و آمونیاک) ساخته می ‌شوند. پارچه ساخته شده از این الیاف بسیار ظریف و نازک، اما باکیفیت است و در طراحی لباس‌ های نفیس از آن استفاده می ‌شود.

6. انواع الیاف نیمه ‌مصنوعی Semi-synthetic fiber الیاف استات Acetate fibers

این الیاف هم از خمیر چوبی به عنوان ماده اولیه خود استفاده می ‌کنند، سپس با اسید استیک تصفیه می ‌شود. الیاف استات، الیافی زیبا، نرم و براق هستند که از استحکام بسیار بالایی برخوردارند.

الیاف تری ‌استات Triacetate fibers

این ها الیافی هستند که نسبت به الیاف استات، اسید استیک بیشتری با آن ها ترکیب می ‌شود.

الیاف آزلون Azelon fibers

این ها الیاف مصنوعی/ ساخت دست بشر هستند که از پروتئین‌ های طبیعی مانند شیر، سویا و تخم ‌مرغ ساخته شده‌ اند.

7. انواع الیاف مصنوعی artificial fiber

الیاف پلی ‌استر Polyester fibers

فیلم زیر با موضوع پارچه پلی استر را حتما ببینید

الیاف پلی‌ استر یکی از پرکاربردترین الیاف در بین تمام الیاف مصنوعی برای طراحی لباس است. این الیاف، بسیار ظریف هستند و می ‌توانند با الیاف دیگر، مانند پنبه و پشم ترکیب شوند تا پارچه‌ های بهتری با مزایای متعدد ایجاد کنند که کاربردهای متعددی برای طراحان پوشاک دارند. آن ها ویژگی‌ های بسیار منحصر‌به‌ فردی مانند پایداری، استحکام، مقاومت در برابر چروک شدن و… دارند که آن ها را برای دوخت لباس بسیار مناسب می ‌کند.

الیاف نایلونی Nylon fibers

این یکی از قوی ترین الیاف نساجی با ویژگی‌ هایی مانند مقاومت در برابر سایش، سهولت نگهداری، مقاومت در برابر چروک شدن، مقاومت در برابر مواد شیمیایی و… است. از الیاف نایلونی برای ساخت انواع لباس استفاده می ‌شود؛ اما به ویژه در تولید لباس‌ های ورزشی و لباس زیر استفاده می ‌شود.

الیاف پلی‌ اورتان Polyurethane fibers

این الیاف را با نام اسپندکس می ‌شناسید. آن ها الیاف بسیار کششی هستند. برخی لباس‌ ها مانند لباس شنا، لباس زیر زنانه و غیره، از ترکیب الیاف پلی اورتان با الیاف دیگر ساخته می ‌شوند.

الیاف اکریلیک Acrylic fibers

این الیاف یک الیاف نساجی ساخته شده از اکریلیک، یک ماده پلاستیکی (85٪ اکریلونیتریل)، است. این الیاف بسیار نرم و سبک و ویژگی‌ های آن بسیار نزدیک به پشم است. کیفیت حفظ گرما این الیاف را به الیاف مورد علاقه برای تولید پارچه برای طراحی لباس‌ های زمستانی مانند ژاکت و پالتو تبدیل می ‌کند. مودا اکریلیک یک نوع برتر از الیاف اکریلیک است. البته حین طراحی لباس با این الیاف باید توجه داشته باشید که یکی از معایب الیاف اکریلیک این است که رطوبت را جذب نمی ‌کند.

الیاف الفین Olefin fibers

الیاف الفین یک الیاف مصنوعی بسیار قوی و مقاوم در برابر سایش، لکه و رنگ است. این الیاف محبوب برای دوخت پارچه برای لباس‌ های اکتیو و ورزشی است.

سوالات متداول آشنایی با انواع الیاف

چطور می‌توان با تفاوت میان انواع الیاف مصنوعی و طبیعی آشنا شد ؟
بررسی منشاء تولید، ساختار بافت و ویژگی‌های فیزیکی هر کدام کمک می‌کند تشخیص دهیم الیاف از منابع طبیعی به‌دست آمده‌اند یا در فرآیندهای شیمیایی تولید شده‌اند.

چرا شناخت انواع الیاف مصنوعی و طبیعی در خیاطی اهمیت دارد؟
درک جنس پارچه و رفتار الیاف مختلف باعث می‌شود دوخت لباس بهتر انجام شود، لباس دوام بیشتری داشته باشد و راحتی موردنظر برای مصرف‌کننده تأمین گردد.

کدام ویژگی‌ها الیاف طبیعی را از الیاف مصنوعی متمایز می‌کند؟
الیاف طبیعی قابلیت تنفس بالاتری دارند، معمولاً حساسیت کمتری ایجاد می‌کنند و در تماس با پوست احساس خنکی بیشتری می‌دهند، در حالی‌که الیاف مصنوعی غالباً مقاومت و کشش بالاتری دارند.

چطور می‌توان یک پارچه نخی را از انواع الیاف مصنوعی و طبیعی دیگر تشخیص داد؟
پارچه نخی معمولاً به راحتی رطوبت را جذب می‌کند، چروک می‌شود و بوی سوختن آن هنگام تست با آتش، شبیه بوی کاغذ سوخته است. همچنین ظاهری مات‌تر از برخی الیاف مصنوعی دارد.

چرا ابریشم یکی از گران‌ترین الیاف طبیعی محسوب می‌شود؟
پرورش کرم ابریشم فرآیندی پرهزینه است ، الیاف ابریشم نازک و در عین حال بادوامند و براقیت منحصربه‌فردی دارند که جلوه لوکس و ظریف به پارچه می‌دهد.

آیا همه الیاف نیمه‌مصنوعی هم در دسته انواع الیاف مصنوعی و طبیعی جای می‌گیرند؟
الیافی مانند ریون یا ویسکوز از سلولز طبیعی تهیه می‌شوند اما در فرآیند شیمیایی تولید، ساختارشان تغییر می‌کند؛ به‌همین دلیل آن‌ها را نیمه‌مصنوعی می‌نامند و در حد واسط دو دسته اصلی قرار می‌گیرند.

چگونه می‌توان از دوام الیاف مصنوعی در لباس‌های ورزشی بهره برد؟
الیاف مصنوعی مثل پلی‌استر یا نایلون مقاومت خوبی در برابر سایش و شست‌وشوی مکرر دارند و خاصیت کششی آن‌ها برای لباس‌های ورزشی بسیار مناسب است.

کدام الیاف طبیعی از مو یا پشم حیوانات به‌دست می‌آید؟
پشم گوسفند، موهر (از موی بز آنقوره) و کشمیری (از موی بز کشمیری) نمونه‌هایی از الیاف حیوانی طبیعی هستند که در بافت پارچه‌های گرم و بادوام کاربرد دارند.

چرا برخی افراد انواع الیاف مصنوعی و طبیعی را با هم ترکیب می‌کنند؟
ترکیب الیاف مختلف باعث تلفیق مزایای هر دو گروه می‌شود. مثلاً پارچه‌هایی با ۵۰ درصد پنبه و ۵۰ درصد پلی‌استر، هم راحتی پنبه را دارند و هم در برابر چروک مقاوم‌تر هستند.

چطور می‌توان پارچه‌های پشمی را در شست‌وشو و نگهداری محافظت کرد؟
بهتر است از آب ولرم و شوینده‌های ملایم استفاده شود و پس از شست‌وشو، پارچه را با فشار ملایم آبگیری کرد. شستن در ماشین لباسشویی بدون تنظیم مناسب ممکن است الیاف پشم را فشرده و کوچک کند.

آیا الیاف مصنوعی همیشه برای محیط‌زیست مضر هستند؟
برخی الیاف مصنوعی در فرایند تولید آلودگی بیشتری ایجاد می‌کنند یا دیرتر تجزیه می‌شوند، اما برندها و شرکت‌هایی که از مواد بازیافتی استفاده می‌کنند و استانداردهای زیست‌محیطی را رعایت می‌کنند، آسیب کمتری به محیط‌زیست وارد می‌کنند.

چرا الیاف لینن (کتان) در گروه پرطرفدارترین الیاف طبیعی جای دارند؟
لینن خنک، سبک و قابل تنفس است و در روزهای گرم بسیار راحت به‌نظر می‌رسد. هرچند زود چروک می‌شود اما طرفداران آن این ویژگی را بخشی از جذابیتش می‌دانند.

چگونه می‌توان از ایجاد حساسیت پوستی با استفاده از انواع الیاف مصنوعی و طبیعی جلوگیری کرد؟
انتخاب پارچه‌هایی با درصد بالاتر مواد طبیعی، شست‌وشوی اولیه پارچه قبل از استفاده و اطمینان از کیفیت رنگرزی یا مواد شیمیایی به‌کاررفته در تولید الیاف، همگی در کاهش حساسیت پوستی مؤثرند.

آیا الیاف بامبو در دسته الیاف طبیعی قرار می‌گیرد؟
منشأ الیاف بامبو گیاهی است، اما در اغلب موارد برای تبدیل بامبو به نخ از فرآیند شیمیایی استفاده می‌شود. به همین دلیل گاه در دسته الیاف نیمه‌مصنوعی هم طبقه‌بندی می‌گردد.

چرا پلی‌استر از جمله الیاف مصنوعی پراستفاده در صنعت پوشاک است؟
پلی‌استر مقاومت بالایی در برابر چروک، کشش و پارگی دارد، زود خشک می‌شود و به‌راحتی در طرح‌ها و رنگ‌های متنوع تولید می‌شود. همین ویژگی‌ها علت محبوبیت آن برای لباس‌های روزمره و ورزشی است.

چطور می‌توان تشخیص داد یک پارچه ویسکوز است یا نوعی دیگر از انواع الیاف مصنوعی و طبیعی؟
ویسکوز بافتی نرم و لخت دارد، در لمس خنک است و افت زیبایی روی بدن ایجاد می‌کند. با سوزاندن یک تکه کوچک می‌توان بوی شبیه بوی کاغذ سوخته استشمام کرد، اما خاکستر یا ذوب‌شدگی مانند الیاف کاملاً مصنوعی ندارد.

آیا بین انواع الیاف مصنوعی و طبیعی از نظر قیمت تفاوت چشمگیری وجود دارد ؟
در بسیاری موارد پارچه‌های طبیعی گران‌تر هستند، به‌ویژه ابریشم و پشم مرغوب. بااین‌حال، برخی الیاف مصنوعی خاص با فناوری بالا هم قیمت بالایی دارند؛ بنابراین قیمت بیشتر به نوع الیاف و کیفیت تولید بستگی دارد.

چرا پنبه ارگانیک در سال‌های اخیر طرفداران بیشتری یافته است؟
در تولید پنبه ارگانیک از سموم شیمیایی و کودهای مصنوعی استفاده نمی‌شود و این نوع الیاف برای پوست و محیط‌زیست ایمن‌تر است. همچنین دوام و نرمی بالاتری احساس می‌شود.

چطور می‌توان از نخ اکرلیک در بافت لباس زمستانی استفاده کرد؟
اکرلیک سبک است و تا حد زیادی گرمای پشم را شبیه‌سازی می‌کند. برای بافت بلوز یا شال گردن زمستانی گزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه و قابل شست‌وشوی راحت به‌شمار می‌رود.

کدام نوع الیاف مصنوعی برای دوخت لباس مجلسی توصیه می‌شود؟
الیاف مصنوعی براق مانند استات یا پلی‌ساتین ظاهری شیک دارند. با ترکیب آن‌ها با پارچه‌های دیگر یا انتخاب الگوهای رسمی، می‌توان لباس مجلسی زیبایی ایجاد کرد که در عین حال مقرون‌به‌صرفه باشد.

چرا برخی صنایع فرش و موکت از انواع الیاف مصنوعی و طبیعی در کنار هم استفاده می‌کنند؟
هر الیاف نقطه ضعف و قوت خاص خود را دارد. ترکیب آن‌ها دوام محصول را بالا می‌برد، ظاهر زیباتری می‌آفریند و در برابر عوامل محیطی مانند رطوبت یا آفت مقاوم‌تر عمل می‌کند.

چگونه می‌توان انواع الیاف پشمی را بدون خرابی و گره‌خوردگی نگهداری کرد؟
شرایط مناسب رطوبتی و دمای معتدل، دوری از آفتاب مستقیم و قراردادن محصولات پشمی در کیسه‌های پارچه‌ای جریان‌دار یا جعبه‌های نفوذناپذیر، مانع ورود حشرات و قارچ‌ها می‌شود و از گره‌خوردگی الیاف جلوگیری می‌کند.

آیا الیاف ابریشم مصنوعی همان پلی‌استر است؟
خیر، ابریشم مصنوعی (مانند ریون و استات) از سلولز گیاهی با فرآیند شیمیایی ساخته می‌شود و ظاهری شبیه ابریشم دارد. پلی‌استر از ترکیبات نفتی به‌صورت کاملاً مصنوعی تولید می‌گردد.

چرا باید تفاوت میکروفایبر با الیاف معمولی را دانست؟
میکروفایبر ظرافت بالایی دارد و برای تولید پارچه‌های سبک، حوله‌های جاذب آب و لباس‌های ورزشی به کار می‌رود. فهم این تفاوت در انتخاب پارچه مناسب کاربرد موردنظر مؤثر است.

چطور می‌توان بهترین انتخاب را میان انواع الیاف مصنوعی و طبیعی داشت ؟
توجه به کاربرد لباس یا محصول نهایی، شرایط آب‌وهوایی، میزان حساسیت پوستی و دوام مورد انتظار، عوامل کلیدی‌اند. بررسی ویژگی‌های هر نوع الیاف و مقایسه آن‌ها کمک می‌کند گزینه‌ای مناسب برای دوخت یا استفاده روزمره برگزیده شود.