قانون یک سوم عکاسی

یکی از اساسی ترین و موثرترین استراتژی ها برای ترکیب، قانون یک سوم است. شما، در ذهنتان نما را با مجسم کردن دو خط افقی و عمودی به 9 قسمت مستطیلی مثل صفحه دوز تقسیم می کنید.
در نتیجه شما سه قسمت افقی و عمودی هم اندازه با چهار نقطه دارید که خط ها همدیگر را قطع می کنند. بعد عناصر نما را طبق این جدول قرار می دهید.

استراتژی های استفاده از قانون یک سوم به چهار دسته کلی تقسیم می شود.

1. قرار دادن سوژه عکاسی در نقطه قوت عکس

یک روش ساده، قرار دادن سوژه اصلی در نقطه ای متقاطع، آنچه مردم نقطه قوت می نامند است. عکس علامت جاده ای ” Watch Children ” این تکنیک واضح را نشان می دهد.
قرار دادن دقیق سوژه در این نقطه ممکن است در بعضی موارد کمی بدیهی به نظر برسد بنابراین برای تفسیر آزادتر قانون یک سوم می توانید آن را نزدیک نقطه قوت عکس قرار دهید.
برای ترکیبی پیچیده تر، سوژه ای دیگر را در نقطه قوتی دیگر، ترجیحا در سمت مخالف تصویر قرار دهید.

به این ترتیب تعادل یا ناهماهنگی بین دو عنصر نما ایجاد می شود چون شما نه از یک بلکه دو نقطه قوت استفاده می کنید و یک خط اریب متصل بین آن دو عنصر نما را فعال می کنید.
در عکس دو دخترخاله، سرهایشان نزدیک نقاط قوت بالا در سمت چپ و پایین در سمت راست افتاده است. نتیجه یک خط اریب است که انرژی و خوشی را  به زبان بدن عجیب و غریب آنها اضافه می کند.

2. قرار دادن سوژه عکاسی در طول خطوط عمودی یا افقی

یکی دیگر از استراتژی های نسبتا ساده قرار دادن سوژه در طول یکی از خطوط جدول قانون یک سوم است مثل نمای خیابانی تیرک لامپ. دقت کنید خود لامپ هم چقدر به یک نقطه قوت نزدیک است.
برای نماهایی از منظره و تاکید روی آسمان، افق را روی یا نزدیک خط انتهایی قرار دهید مثل عکس درختان نخل. برای تاکید روی منظره، افق را روی یا نزدیک خط بالا قرار دهید.

3. سوژه ها را در خانه های افقی یا عمودی جدول قانون یک سوم قرار دهید

برای این استراتژی، شما سه خانه افقی یا عمودی و در تصاویر پیچیده تر هر دو را ایجاد می کنید. چون با استفاده از نقاط قوت، تفسیر آزادانه قرارگیری سوژه ها طبق جدول، جالب تر و غیر بدیهی تر می شود. در عکس تیرک لامپ، خیابان، تقریبا در قسمت پایین، آسمان و بالای درخت ها در قسمت بالا و تیرک لامپ در طول قسمت عمده تنه درخت ها در قسمت میانی افتاده اند. به ذهن بسپارید که “فضای منفی” ممکن است یکی از عناصر تصویر باشد که شما در یکی از سه قسمت قرار داده باشید، همان طور که آسمان در یک سوم بالای عکس تیرک لامپ ظاهر شده است. در نمای درختان نخل، فضای خالی نقش پررنگ تری دارد.

توجه کنید چطور درخت ها در قسمت راست جدول افتاده اند  (با درخت سمت چپ ک در طول کی از خطوط عمودی جدول قرار گرفته-اند) در حالی که آسمان دو سوم باقی مانده را گرفته است. با یک بررسی دقیق تر، متوجه می شوید یک سوم چپ جدول تصویر شامل ابرها است در حالی که قسمت یک سوم میانی نسبتا باریک تقریبا فضای خالی آسمان را در بر گرفته است.
علاوه بر تقسیم-بندی افقی به یک سوم، تصویر شامل یک تقسم بندی عمودی است که زمین، درخت ها با ابرها و آسمان وسیع در بالا را در بر می گیرد.

4. ترکیب این استراتژی ها به روش هایی جالب

راه هایی برای ترکیب این سه استراتژی برای تصویری بیابید که همپوشانی، ظرافت و شاید احساسی ناهشیارنه از “یک سوم ها” را ارائه می دهد.
همان طور که دیدید، شما می توانید عکسی با سه قسمت عمودی و افقی، با در نظر گرفتن اهمیت نقش فضای خالی مثل نقش سوژه و دو یا چند ویژگی اصلی تصویر نزدیک نقاط قوت بگیرید.
اگر ممکن است، می توانید ایده “یک سوم” را هر جای دیگر تصویر مثل سه درخت نخل نشان دهید.

دیدن جدول

وقتی ما عکاسی می کنیم یا عکسی را ویرایش می کنیم، چه قدر دقیق، عناصر تصویر را طبق قانون یک سوم جای گذاری می کنیم؟ هنگام عکاسی، سعی کنید به وسیله نمایاب طبق جدول، منظره را ببینید.
این مهارت دیداری ممکن است برای برخی افراد طبیعی باشد.
بقیه احتمالا باید تمرین داشته باشند. در گذشته، عکاس ها سعی می کردند روی نمایاب دوربین هایشان قطعه ی شیشه ای یا پلاستیکی شفاف جدولی بگذارندتا بتوانند نما را از بین خانه های این جدول ببینند.

خوشبختانه، در دوره مدرن تر ما، بعضی دوربین ها این ویژگی را دارند که جدول را ساخته شده، درست روی صفحه های LCD ببینید.
اگر عکس هایی می گیرید که قانون یک سوم به طور تقریبی در آن رعایت شده است می توانید بعد، تناسبات را با برش تنظیم کنید.
بعضی از برنامه های ویرایش عکس، مثل ابزار برش فتوشاپ، ویژگی دارد که جدول یک سوم، به عنوان یک راهنما برای برش روی عکس ظاهر می شود.

بیشتر بخوانید: قانون یک سوم در دکوراسیون داخلی

ابعاد جدول

جنبه ای ظریف تر از جدول قانون یک سوم است. خوشبختانه، ابعاد قسمت های مستطیلی از نظر زیباشناسی مثل “نسبت طلایی” 8:5 خوشایند هستند.
فریم دوربین معمولی SLR ( دوربین دیجیتال تک لنزی بازتابی) به این نسبت خیلی نزدیک است که منجر به نه قسمتی می شود که به آن ابعاد نزدیک است.
به جز تصویر دخترخاله های دیوانه و طرح صفحه دوز، تمام تصاویر این صفحه به این شکل شباهت دارند. پیاده کردن قانون یک سوم روی تصاویری با ابعاد غیرمعمول از طول یا ارتفاع ممکن است منجر به تقسیم بندی هایی با نسبت هایی شود که از نظر زیباشناسی به خوشایندی نسبت 8:5 نباشد.

چرا ما این قانون را دوست داریم ؟

چرا قانون یک سوم برای طرح دیداری اهمیت زیادی دارد؟
ذهن انسان به طور خاص بی نظمی و در هم برهمی را نمی پسندد. به طور طبیعی به دنبال الگوها است و گاهی اوقات به سرعت در سطحی غیرارادی و ناخودآگاه حضور آنها را تشخیص می دهد.
سه قسمت هندسی قانون یک سوم به طور ویژه برای نگاه بیننده جالب توجه است. احساسی جذاب و پویا ایجاد می کند.
ناهماهنگی و انرژی را به خصوص در نقاط قوت منتقل می کند.
عدد 3 از لحاظ روان شناسی احساسات را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد و حتی گاهی اوقات اسرارآمیز است. به مجموعه هایی مثل پدر، مادر، فرزند، مثلث عشق، اهرام، تثلیث، فیلم سه کله پوک و سه خوک فسقلی فکر کنید.

عکس هایی با اندازه مربعی

استفاده از قانون یک سوم شامل 9 چارگوش در یک چارگوش بزرگ است که همگی ابعاد مربعی یک اندازه دارند مثل طرح صفحه دوز.
این همه چارگوش ممکن است بیش از حد باشد اما اگر برای برداشتی آزادانه تر از قانون یک سوم، عکسی را مربعی برش دهید ، نشانه چارگوش های زیاد، کم نمودتر است. تاکید می کنیم، این واقعا یک “قانون” نیست در نظر گرفتن قانون یک سوم به عنوانی قانونی انعطاف ناپذیر، اشتباه است.

هر عکاس با تجربه ای به شما می گوید بهترین کاری که می توان با قانون یک سوم انجام داد در نظر گرفتن آن به عنوان یک راهنما است.
قرار دادن سختگیرانه عناصر طبق جدول ممکن است خیلی قابل پیش بینی یا به طور آشکار دارای خطوط و زاویه باشد؛ البته، مگر اینکه ایجاد حسی سه گانه دقیقا چیزی باشد که شما قصد دارید.
برداشتی ظریفانه و آزادتر نیاز ذهن ما به نظم را برآورده می کند اگرچه این اثر ناخودآگاهانه باشد.

بنابراین عناصر عکس را نزدیک خطوط یا نقاط قوت قرار دهید نه دقیقا روی آنها. زمینه های رنگ ها، شکل ها یا ساختارها را مرتب کنید تا سه قسمت افقی و عمودی را تقریبا همپوشانی کند اما دقیقا در آن قسمت ها نباشند.
سوژه اصلی را در یک نقطه قوت و بقیه عناصر را آزادانه تر دور جدول طوری قرار دهید که چشم ها را کنجکاو نگه دارد.

در این عکس، به نظر می رسد درگیر یک بی نظمی تقریبی از درهم پیچیدن بازوها، سرها و دست ها باشند و هنوز چشم ذهن یک سازماندهی اصولی و ظریفانه بر اساس قانون یک سوم را درک می کند.
نزدیک هر نقطه قوت یک دست، آرنج یا صورت است و در هر دو قسمت افقی و عمودی تصویر، تقریبا به سه قسمت: سر، بازوها و دست ها و سر دیگر تقسیم شده است.

یک سوم های فضای منفی

در تصویری با یک سوژه و قسمت زیادی از پس زمینه یا فضای منفی باید قانون یک سوم را با دو بخش کردن قسمت زیاد پسزمینه یا فضای منفی به اندازه قسمت هایی که سوژه اشغال کرده است به کار بگیریم.
اگرچه فضای منفی وسیع حس شود با این حال از اصول قانون یک سوم پیروی کرده است.
ما معمولا سوژه را در یک سوم راست قرار می دهیم. بر اساس طرز خواندن خط در بسیاری فرهنگ ها، چشم به طور طبیعی از سمت چپ به سمت راست حرکت می کند بنابراین بیننده با ورود به پس زمینه یا فضا از سمت چپ و بعد حرکت طبیعی به سمت سوژه در سمت راست احساس امنیت بیشتری می کند و محل سوژه بیشتر به چشم می آید.

در بعضی عکس ها باید برای ایجاد حس بی نظمی و ناهماهنگی سوژه را در سمت چپ قرار دهیم.
نگاه به سوژه می افتد، کم کم به سمت فضای خالی در سمت راست می رود و بعد تلاش می کند به عقب و به سمت سوژه پرش کند و این تغییر مکان را حس کند. عکسی که نگاه ها را به این صورت به سمت راست هدایت کند این ناهماهنگی و تغییر را مجسم می کند.

بیشتر بخوانید: کادر بندی در عکاسی و اهمیت آن

قوانین نیمه، یک چهارم و بقیه قوانین

ما به قوانین نسبت های یک سوم محدود نیستیم. باید قانون نیمه ها را در جایی که جدول شامل تنها دو خط است به کار بگیریم؛ دو نیمه عمودی و افقی، چهار مستطیل و تنها یک نقطه متقاطع در مرکز ایستا، همان طور که در جدول سمت راست نشان داده شده است.
اگر هر ضرورت شبیه به زوایای 90 درجه نباشد و جدول را جدی بگیرید هر ترکیبی می تواند به آسانی پیچیده شود. قرار دادن سوژه، درست در یک و تنها نقطه قوت یعنی مرکز ایستای تصویر احتمالا منجر به ایستایی بیشتر در تصویری که آشکارا متمرکز است می شود.
ما معمولا هم از تقسیم یک تصویر به دو نیمه که منجر به ظهور دو عکس مجزا بدون هیچ یکپارچگی می شود دوری می کنیم. با این وجود، در بعضی عکس ها رعایت یک قانون هندسی از نیمه ها می تواند جالب باشد.

طراحی یک تصویر بر اساس یک قانون یک چهارم یا یک پنجم  (مثل جدول های رسم شده در سمت راست) که در آن عکس را به چهار یا پنج قسمت افقی یا عمودی تقسیم کنیم هم ممکن است.
اما ذهن انسان می تواند این الگوی پیچیده تر را تشخیص دهد؟
قانون یک چهارم می تواند شکلی از سازماندهی دیداری باشد که یک فرد معمولی بتواند آگاهانه یا ناخودآگاه تشخیص دهد اما همان طور که در جدول می بینید قانون یک پنجم کاملا پیچیده می شود.
در بیشتر موارد، احتمالا ذهن ما نمی خواهد خودش را با این همهمه هندسی آزار دهد. ممکن است هر نوع نظم اساسی هندسی را اصلا درک نکنیم.
البته می توانیم به کلی هر نوع راهنمایی بر اساس الگوهای جدولی هندسی را نادیده بگیریم. شکستن قوانین می تواند منجر به ترکیباتی جالب شود چرا که از سنت ها سرپیچی می کند.

سوالات متداول قانون یک سوم عکاسی

قانون یک سوم عکاسی چیست و چرا برای ترکیب‌بندی اهمیت دارد؟
این اصل یکی از مهم‌ترین تکنیک‌های ترکیب‌بندی است که صحنه را به سه بخش افقی و سه بخش عمودی تقسیم می‌کند. با قرار دادن سوژه روی تقاطع این خطوط ، نگاه بیننده به شکل طبیعی به سوژه جلب می‌شود و عکس جذاب‌تر جلوه می‌کند.

چگونه می‌توان در دوربین، خطوط مربوط به قانون یک سوم عکاسی را مشاهده کرد؟
بیشتر دوربین‌های دیجیتال و حتی گوشی‌های هوشمند، گزینه‌ای برای فعال کردن خطوط راهنما دارند. با روشن‌کردن این شبکه، می‌توانید به‌راحتی سوژه را در یکی از محل‌های تلاقی خطوط قرار دهید.

آیا قرار دادن افق در یکی از خطوط افقی قانون یک سوم عکاسی توصیه می‌شود؟
بله، در عکاسی منظره بهتر است خط افق را روی یکی از خطوط افقی بالا یا پایین قرار دهید تا بین آسمان و زمین تعادل ایجاد شود و عکس از نظر بصری خوشایندتر به نظر برسد.

در عکاسی پرتره چگونه می‌توان از این اصل برای ثبت چهره بهره برد؟
می‌توان چشم‌های سوژه یا نقطه تمرکز چهره را روی یکی از خطوط بالایی قرار داد. این شیوه باعث می‌شود نگاه بیننده به چشم‌های سوژه معطوف شود و عکس ارتباط قوی‌تری برقرار کند.

آیا قانون یک سوم عکاسی در همه سبک‌های عکاسی کاربرد دارد؟
بیشتر سبک‌ها می‌توانند از این اصل سود ببرند، اما برخی موقعیت‌ها یا سبک‌های هنری مانند عکاسی مینیمال و یا ترکیب‌بندی‌های خلاقانه می‌توانند از این قانون تخطی کرده و همچنان جذاب باشند.

چرا رعایت نکردن کامل قانون یک سوم عکاسی گاهی می‌تواند نتیجه مطلوبی بدهد؟
این قانون یک راهنمای کلی است و نه یک اجبار. برخی سوژه‌ها یا احساسات قوی‌تر با استفاده از مرکزگرایی یا ترکیب‌بندی نامتقارن بهتر منتقل می‌شوند. خلاقیت در این زمینه اهمیت زیادی دارد.

چطور می‌توان در عکاسی مستند از قانون یک سوم عکاسی استفاده کرد؟
در عکاسی مستند ممکن است سوژه‌ها قابل کنترل نباشند. اگر امکان جابه‌جایی کادر یا تغییر زاویه را داشته باشید، می‌توانید به‌سرعت سوژه را در خطوط یک سوم جای دهید و عکس تأثیرگذارتری بگیرید.

چگونه می‌توان قانون یک سوم عکاسی را در ترکیب‌بندی عمودی هم اجرا کرد؟
خطوط راهنما در جهت عمودی نیز تقسیم‌بندی را انجام می‌دهند. قرار دادن سوژه یا بخش کلیدی در نقطه‌ی تلاقی خطوط عمودی با افقی، باعث جلب‌توجه بیشتر بیننده به سوژه در عکس‌های عمودی می‌شود.

چه زمانی بهتر است قانون یک سوم عکاسی را نادیده گرفت ؟
اگر قصد دارید احساساتی مثل نظم مطلق، تقارن یا کنتراست شدید را منتقل کنید، می‌توانید سوژه را در مرکز قرار دهید یا از ترکیب‌بندی‌های دیگر بهره ببرید. گاهی نادیده‌گرفتن این قانون عکس را منحصربه‌فرد می‌کند.

آیا در عکاسی محصول نیز استفاده از قانون یک سوم عکاسی مفید است؟
بله، قرار دادن محصول روی یکی از نقاط تقاطع یا یکی از خطوط راهنما می‌تواند جذابیت بیشتری ایجاد کند و توجه مخاطب را مستقیماً به محصول معطوف سازد.

چطور می‌توان با جابه‌جایی جزئی در زاویه دوربین از این قانون بهره بیشتری برد؟
اگر سوژه کاملاً در مرکز قرار گرفته، کافی است کمی زاویه دوربین را تغییر دهید یا گام کوچکی بردارید تا سوژه به محل تلاقی خطوط نزدیک شود. این تغییر ساده ترکیب‌بندی را بهبود می‌بخشد.

آیا قانون یک سوم عکاسی در تصاویر سیاه‌وسفید هم کاربرد دارد؟
قطعات بصری در عکس سیاه‌وسفید بیشتر به فرم و کنتراست متکی هستند. استفاده از این اصل همچنان مفید است، زیرا می‌توان نقاط کنتراست و خطوط اصلی را در نقاط کلیدی قاب جای داد.

چرا ترکیب‌بندی با قانون یک سوم در عکاسی منظره جذابیت بیشتری ایجاد می‌کند؟
با تفکیک طبیعی پیش‌زمینه، میان‌زمینه و پس‌زمینه روی خطوط راهنما، چشم بیننده به‌راحتی در عکس گردش می‌کند و حس عمق بیشتری را تجربه می‌کند.

چگونه می‌توان در حالت ویرایش عکس، قانون یک سوم عکاسی را اعمال کرد؟
با استفاده از ابزار کراپ در نرم‌افزارهای ویرایش تصویر، می‌توانید عکس را طوری برش دهید که سوژه یا نقاط مهم روی خطوط یا نقاط تقاطع یک سوم قرار بگیرند. این روش در اصلاح خط افق کج نیز کاربرد دارد.

آیا می‌توان در فیلم‌برداری هم از مفهوم قانون یک سوم عکاسی بهره برد؟
بله، فیلم‌برداران هم هنگام قاب‌بندی صحنه از این اصل استفاده می‌کنند. قرار دادن شخصیت اصلی یا اشیای مهم در نقاط طلایی کادر، تماشاگر را بیشتر درگیر صحنه می‌کند.

چه نکته‌ای باید در مورد نگاه بیننده و حرکت چشم در قاب قانون یک سوم در نظر گرفت ؟
چشم انسان تمایل دارد در اولین نگاه به نقاطی جذب شود که از نظر روانی خوشایندتر هستند. نقاط یک سوم از نظر ذهنی، جذابیت و تعادل بیشتری دارند و نگاه را سریع‌تر به خود جلب می‌کنند.

چطور می‌توان با ترکیب قانون یک سوم عکاسی و فضای منفی، عکس‌های تأثیرگذارتری ساخت؟
قرار دادن سوژه روی یکی از نقاط قانون یک سوم و رها کردن بقیه کادر به‌عنوان فضای منفی می‌تواند حس تنهایی، آزادی یا تمرکز را القا کند و مفاهیم عمیق‌تری در عکس ایجاد کند.

آیا برای آموزش به مبتدیان، قانون یک سوم عکاسی بهترین نقطه آغاز است؟
بله، یادگیری این اصل راهی آسان و سریع برای بهبود ترکیب‌بندی عکس‌ها است. پس از مسلط شدن بر آن، افراد می‌توانند به سراغ دیگر قواعد یا خلاقیت‌های شخصی بروند.

چگونه می‌توان در عکاسی گروهی از این اصل سود برد؟
در عکس‌های گروهی، قرار دادن چهره‌های کلیدی در بخش‌های یک سوم و تقسیم‌بندی هوشمندانه افراد در قاب می‌تواند به توزیع متعادل سوژه‌ها و جذابیت بصری بیشتر منجر شود.

آیا می‌توان قانون یک سوم عکاسی را با تکنیک‌های دیگری مثل خطوط راهنما ادغام کرد؟
بله، می‌توانید خطوط هدایت‌کننده (Leading Lines) را طوری در عکس قرار دهید که به یکی از نقاط یک سوم منتهی شوند. این تلفیق باعث می‌شود چشم بیننده به‌صورت طبیعی به سوژه اصلی برسد.

چرا گاهی در عکاسی پرتره‌های کلوزآپ، قانون یک سوم عکاسی کمتر به چشم می‌آید؟
در کلوزآپ، جزئیات چهره بخش عمده قاب را اشغال می‌کند و ممکن است چشم یا بخش دیگری از صورت در مرکز واقع شود. بااین‌حال، اگر امکان دارد، چشم‌ها را در محدوده یکی از خطوط عمودی قرار دهید.

چطور می‌توان با تخطی آگاهانه از قانون یک سوم عکاسی به یک سبک شخصی دست یافت؟
وقتی عکاس با این اصل به‌خوبی آشنا شد و آن را در عکس‌هایش رعایت کرد، می‌تواند برای رسیدن به جذابیت جدید و بیان منحصربه‌فرد، گاهی از آن فاصله بگیرد یا دست به تجربه‌های خلاقانه بزند.

آیا استفاده از قانون یک سوم عکاسی در همه دستگاه‌ها و فرمت‌ها یکسان است؟
در نسبت تصویری 4:3 یا 16:9 همچنان این اصل کاربرد دارد، اما جای خطوط ممکن است کمی تفاوت کند. بهتر است قبل از عکاسی، نسبت ابعاد تصویر را در نظر بگیرید تا کادر دل‌خواه حاصل شود.

چگونه می‌توان پیش از گرفتن عکس، اجرای قانون یک سوم عکاسی را تجسم کرد؟
بیشتر عکاسان یک شبکه‌ی خیالی یا عادت ذهنی برای تقسیم‌بندی کادر دارند. با تمرین زیاد می‌توانید نقاط و خطوط راهنما را حتی بدون نیاز به Grid دوربین در ذهن ببینید و سوژه را دقیق جای دهید.

چرا پایبندی شدید به قانون یک سوم عکاسی گاهی کلیشه‌ای به‌نظر می‌رسد ؟
اگر در تمام عکس‌ها بدون هیچ تغییری از این اصل استفاده شود، تنوع کم می‌شود و ممکن است مخاطب را خسته کند. توازن میان به‌کارگیری قانون یک سوم و خلاقیت در ترکیب‌بندی، نتیجه‌ی بهتری به همراه دارد.