تناسبات انسانی در طراحی داخلی

تا حالا شده فکر کنید که چطور اندازه‌ و ابعاد بدن ما می‌تونه روی طراحی خونه یا معماری اثر بذاره؟

در واقع، بیشتر رفتارها و نیازهای ما به مقیاس و تناسبات بدنمون برمی‌گرده. برای همین، وقتی وارد یه جای خیلی بزرگ می‌شیم، احساس می‌کنیم خودمون خیلی کوچیک هستیم و اگر جای خیلی کوچیک باشه، حس دلگیری بهمون دست می‌ده. چون ما همه‌چیز رو با بدن خودمون مقایسه می‌کنیم؛ مثلاً اگه دست‌هامون رو کامل باز کنیم، معمولاً فاصله بین دو دستمون تقریباً برابر با قدمونه.

از طرفی، مقیاس یه مفهوم ذهنیه؛ یعنی ما کمتر طول و عرض اجسام رو دقیق اندازه می‌گیریم و بیشتر دوست داریم اون‌ها رو با بدن خودمون مقایسه کنیم. هرچی یه فضا بزرگ‌تر باشه، حس کوچیک‌بودنمون بیشتر می‌شه (مثل وقتی وارد یه آسمون‌خراش یا مرکز خرید بزرگ می‌شیم). پس اگه بخوایم یه طراحی داخلی یا معماری جذاب و راحت داشته باشیم، باید حواسمون به ارگونومی و تناسب بدنمون باشه.

در ادامه با پویا اندیش همراه باشید تا بیشتر درباره‌ی اهمیت ارگونومی و مقیاس در طراحی فضاها صحبت کنیم و ببینیم چطور می‌تونیم محیطی قشنگ و کاربردی بسازیم.

درک و دریافت ما نسبت به فضا ، اتکا به درک متقابل ما از آن فضا دارد. بزرگی یا کوچکی معنا و مفهوم ندارد زیرا نسبی است و به اندازه و یا مناسب بودن ، لغتی صحیح است .
در مواردی طراحان از مقیاس به عنوان ابزاری برای خلاقیت ، سنت شکنی و تحریک احساسات و رفتار کاربران فضا بهره می برند.
هر شیئی که در زندگی روزمره با آن مواجه هستیم مانند تیرهای برق، اتومبیل ها ، درختان ، صندلی ها و حتی انسان های مختلف به ما کمک می کنند تا بتوانیم درک درستی از هر فضا و تناسبات آن به دست بیاوریم .

بیشتر بخوانید: قوانین ساده طراحی و دکوراسیون داخلی که باید بدانید

بدست آوردن تناسبات ایده آل

برای بدست آوردن تناسبات ایده آل باید از روش های هندسی و ریاضی کمک گرفت، متناسب ساختن هر شی با فضا بر اساس کاربری به نحوی انجام می پذیرد که به هماهنگی ، تعادل و یکپارچگی منجر شود .
مقیاس به تنهایی مهم نمی باشد بلکه میزان اختلاف مابین نسبت ها از یک شی به یک شی دیگر ویا از یک فضا به یک فضای دیگر دارای اهمیت می باشد .

ما به طور معمول هر چیزی را با دیگری می سنجیم و این امر میتواند در مورد رنگ ، مصالح ، بافت فرم ، شکل، اندازه و غیره رخ می دهد. درک صحیح تناسبات شناخت ارتباط بین اشیا ، مصالح ، انسان ها و… مفید می باشد.
شناخت این روابط می تواند به ایجاد تضادهای شدید با هماهنگی کامل در طراحی داخلی فضا منجر شود.

فیزیک بدن انسان به عنوان چارچوب

ما می توانیم فیزیک بدن انسان را به عنوان یک چارچوب ساده با تناسبات بنیادی در نظر بگیریم .
آن را به هفت بخش مساوی تقسیم نماییم. که به این صورت قسمت سر انسان یک هفتم قد انسان را تشکیل می دهد.

ارتفاع چشم ها در حالت ایستاده حدودا یک متر و پنجاه سانتیمتر است ، البته باید در نظر داشت این ارتفاع در افراد مختلف ممکن است متفاوت باشد.
هنگامی که اجزایی متناسب در طراحی فضای داخلی براساس همین اصول لحاظ می گردد، درک فضا برای کاربر آسان تر و لذت بخش تر است.

فضای طراحی شده که به خط دید انسان اهمیت زیادی بدهد به ارتباط کاربر با محیط کمک قابل توجهی می نماید و چشم کاربر را در اختیار گرفته و کنترل می نماید در نتیجه حس کنجکاوی بیشتر برای کاربر بوجود خواهد آمد .
این موضوع می تواند در استایل های مختلف ایستاده ، نشسته ، در حال حرکت و خوابیده طراحی شود.

از فیگور های متناسب برای افزایش واقع گرایی و روح بخشیدن به فضای داخلی استفاده می شود.

بیشتر بخوانید: دکوراسیون اتاق اداری

سوالات متداول تناسبات انسانی در طراحی داخلی

چرا تناسبات انسانی در طراحی داخلی مهم است؟
زیرا رعایت تناسبات انسانی در طراحی داخلی باعث می‌شود فضای مورد نظر برای کاربران راحت‌تر، ایمن‌تر و کاربردی‌تر باشد. با این کار، ارتفاع‌ها و ابعاد هر عنصر مطابق با نیاز واقعی افراد تنظیم می‌شود.

چگونه می‌توان تناسبات انسانی در طراحی داخلی را اعمال کرد؟
با استفاده از استانداردها و ابعاد متوسط اندام انسان (نظیر ارتفاع چشم، قد متوسط، طول دست)، می‌توان برای هر بخش از مبلمان یا فضای خانه، اندازه‌های مناسب انتخاب کرد.

آیا تناسبات انسانی در طراحی مبلمان هم تأثیر دارد؟
بله، طراحی صندلی، میز، مبل و حتی دستگیره‌های در باید بر اساس ابعاد بدنی انسان انجام شود. اگر این ابعاد رعایت نشود، استفاده طولانی‌مدت از وسایل می‌تواند خستگی و آسیب جسمی ایجاد کند.

چطور می‌توان ارتفاع مناسب میز و صندلی را بر اساس تناسبات انسانی مشخص کرد؟
بهترین روش، توجه به ارتفاع آرنج، طول پا و زاویه نشستن است. وقتی فرد پشت میز می‌نشیند، زاویه زانو و آرنج حدوداً 90 درجه باشد تا در طولانی‌مدت کمترین فشار بر مفاصل وارد شود.

تناسبات انسانی در طراحی داخلی چقدر متأثر از فرهنگ و جغرافیا است؟
قد و جثه مردم در مناطق مختلف می‌تواند متفاوت باشد. به همین علت، در طراحی فضاهای بین‌المللی یا هتل‌ها، معمولاً از میانگین جهانی تناسبات انسانی استفاده می‌شود تا همه گروه‌ها احساس راحتی کنند.

چگونه تناسبات انسانی در طراحی آشپزخانه رعایت می‌شود؟
ارتفاع کابینت‌های زمینی، موقعیت سینک، فاصله بین کانتر و کابینت‌های دیواری و حتی عمق قفسه‌ها را بر اساس میانگین قد و دسترسی افراد تنظیم می‌کنند تا فعالیت‌ها راحت‌تر انجام شود.

آیا استانداردهای ثابتی برای رعایت تناسبات انسانی در طراحی داخلی وجود دارد؟
بله، مرجع‌هایی مانند Ergonomics International یا استانداردهای ملی در هر کشور، جدول‌ها و راهنمایی‌هایی ارائه می‌دهند که طراحان می‌توانند از آن‌ها استفاده کنند.

چرا در برخی فضاهای عمومی، ارتفاع میز و صندلی‌ها بیشتر از حد معمول است؟
در فضاهایی مثل کافی‌شاپ یا بار، گاهی نیاز به صندلی‌های بلندتر وجود دارد تا افراد راحت‌تر تعامل کنند یا فضای دید بهتری داشته باشند. البته همچنان باید اصول ارگونومی حداقلی در آن‌ها رعایت شود.

تناسبات انسانی در طراحی داخلی اتاق خواب چه کمکی می‌کند؟
از انتخاب ارتفاع و ابعاد تخت تا تنظیم فاصله کمدها و میز تحریر، همگی بر پایه اندازه‌های ارگونومیک صورت می‌گیرد تا استفاده از فضا راحت و امن باشد و اختلالی در خواب یا استراحت ایجاد نشود.

چگونه باید ارتفاع پله‌ها را بر اساس تناسبات انسانی در طراحی داخلی تعیین کرد؟
ارتفاع ایده‌آل هر پله غالباً بین 17 تا 19 سانتی‌متر و عمق آن حدود 28 تا 30 سانتی‌متر است تا گام برداشتن و بالا رفتن برای افراد راحت‌تر و کم‌خطرتر باشد.

آیا در طراحی داخلی فضاهای کاری هم تناسبات انسانی اهمیت دارد؟
قطعاً. رعایت ابعاد مناسب میز کار، ارتفاع مانیتور، فاصله دست تا کیبورد و پشتی صندلی، بهره‌وری کارکنان را افزایش داده و مشکلات اسکلتی-عضلانی را کاهش می‌دهد.

آیا جنسیت و سن افراد در تعیین تناسبات انسانی در طراحی داخلی تأثیر دارد؟
بله، کودکان، سالمندان و افراد دارای توانایی‌های خاص ممکن است به استانداردهای متفاوتی نیاز داشته باشند. بنابراین فضای مناسب برای یک کودک با تناسبات بزرگسالان متفاوت است.

در طراحی درب و پنجره‌ها، رعایت تناسبات انسانی چگونه است؟
ارتفاع دستگیره در باید در حدی باشد که افراد با قدهای مختلف به راحتی آن را بگیرند. همین‌طور ارتفاع شروع پنجره از سطح زمین نیز باید به شکلی باشد که نشسته یا ایستاده بتوان بیرون را دید.

چرا طراحان داخلی گاهی از ماکت‌های انسانی یا شکلک‌های سه‌بعدی استفاده می‌کنند؟
برای شبیه‌سازی موقعیت‌های واقعی و بررسی راحتی و ارگونومی فضا. این ماکت‌ها یا آبجکت‌های انسانی در نرم‌افزارهای سه‌بعدی کمک می‌کنند که طراحی با تناسبات انسانی بهتری انجام شود.

تناسبات انسانی در طراحی سرویس بهداشتی چطور اعمال می‌شود؟
ارتفاع روشویی، محل قرارگیری شیرآلات، فاصله دوش تا سقف و حتی ابعاد فضا برای گردش راحت باید طبق استانداردهای ارگونومیک و تناسبات متوسط بدن انسان باشد.

چه نکاتی در طراحی راهرو و مسیرهای عبوری بر اساس تناسبات انسانی مطرح است؟
عرض راهرو باید به اندازه‌ای باشد که دو نفر بتوانند به راحتی از کنار هم عبور کنند (حدود 90 تا 100 سانتی‌متر). همچنین ارتفاع استاندارد درگاه‌ها هم در راحتی عبور مؤثر است.

چطور در طراحی فضای نشیمن، تناسبات انسانی را رعایت کنیم؟
مبلمان نباید به هم چسبیده باشد و فضایی برای رفت‌وآمد لازم است. ارتفاع نشیمن مبل، عمق آن و موقعیت میز عسلی یا جلو مبلی باید با میانگین قد کاربران سازگار باشد.

تناسبات انسانی در طراحی داخلی فضاهای آموزشی (مانند کلاس‌های درس) چیست؟
ارتفاع نیمکت‌ها و صندلی‌ها، فاصله بین ردیف‌ها، جایگاه معلم و تخته باید طوری باشد که دانش‌آموزان از لحاظ بینایی و راحتی اندام، دچار خستگی یا تنش جسمی نشوند.

آیا تناسبات انسانی در طراحی داخلی باعث محدود شدن خلاقیت طراح نمی‌شود؟
خیر، بلکه نقش راهنما دارد. رعایت اصول ارگونومی و تناسبات بدن انسان، بهبود تجربه کاربر را تضمین می‌کند و طراح همچنان می‌تواند با متریال، رنگ و سبک به شکل خلاقانه کار کند.

آیا می‌توان قواعد تناسبات انسانی را در پروژه‌های بازسازی هم اعمال کرد؟
قطعاً. در پروژه‌های بازسازی یا تغییر دکوراسیون، اصلاح ابعاد و ارتفاع‌ها بر اساس استانداردهای ارگونومیک سبب می‌شود فضا بهینه‌تر و راحت‌تر شود، حتی اگر طراحی اولیه چنین استانداردی نداشته باشد.